ΣΥΝΑNΤAΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΡΩΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ (CO-OPETITION)

Μερικές ημέρες πριν, όταν ο ISIS επιτέθηκε στο Χαλέπι στην Συρία, αναφέρθηκα στον ΣΥΝΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ που θα προέκυπτε μεταξύ των κύριων δρώντων στην Συρία (ανταγωνιστές κάποτε, συνεργάτες τώρα, και το αντίθετο, στο ίδιο πεδίο).

ΣΥΝ-ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Αυτό που παρατηρούμε στις πολλές σημερινές συγκρούσεις είναι ότι τα κράτη συχνά συνεργάζονται σε ορισμένα ζητήματα (π.χ. κλιματική αλλαγή, διεθνής ασφάλεια) ενώ παράλληλα ανταγωνίζονται σε άλλα (π.χ. οικονομική επιρροή, στρατιωτική ισχύς).

Ο συνανταγωνισμός (coopetition) χαρακτηρίζει αυτήν ακριβώς την ταυτόχρονη ύπαρξη συνεργασίας και ανταγωνισμού μεταξύ κρατών ή άλλων δρώντων και αντικατοπτρίζει τη ρεαλιστική φύση του διεθνούς συστήματος.

Η έννοια αυτή αναγνωρίζει ότι οι διεθνείς σχέσεις δεν χαρακτηρίζονται αποκλειστικά από σύγκρουση ή συνεργασία, αλλά από έναν συνδυασμό των δύο, ανάλογα με τα συμφέροντα και τις συνθήκες.

Ακόμα και κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, τα κράτη μπορεί να βρίσκουν πεδία συνεργασίας. Για παράδειγμα, δύο αντίπαλες δυνάμεις μπορεί να συνεργάζονται για την αποτροπή της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, ενώ ταυτόχρονα ανταγωνίζονται στρατιωτικά ή γεωπολιτικά.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1) Ο Θουκυδίδης αποτυπώνει με ακρίβεια το πώς ο συνανταγωνισμός λειτουργεί ως βασικός μηχανισμός στις διεθνείς σχέσεις της εποχής του. Οι πόλεις-κράτη επιδίωκαν να εξασφαλίσουν την ηγεμονία ή την επιβίωσή τους μέσω σύνθετων στρατηγικών συνεργασίας και ανταγωνισμού, διαμορφώνοντας έτσι τη γεωπολιτική σκηνή της αρχαίας Ελλάδας.

2) Χαρακτηριστική είναι η σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα. Παρά τον στρατηγικό ανταγωνισμό τους εξοπλισμούς, στην οικονομία, στην τεχνολογία κλπ, εν τούτοις συνεργάζονται σε ζητήματα όπως η παγκόσμια σταθερότητα, το διάστημα και η κλιματική αλλαγή.

3) Η Ρωσία με τις χώρες του Δυτικού κόσμου (παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις, και την εισβολή στην Ουκρανία), συνεχίζουν τυπικά είτε άτυπα να συνεργάζονται σε θέματα ενέργειας, στο διάστημα, στην μάχη κατά της τρομοκρατίας κλπ.

4) Στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, υπήρξε και αναδεικνύεται εκ νέου συχνή συνεργασία και σύγκρουση μεταξύ κρατών όπως η Ρωσία, το Ιράν, οι ΗΠΑ αλλά αι η Τουρκία, με τοπικές πολιτοφυλακές και τρομοκρατικές ομάδες, όπως οι Κούρδοι μαχητές ή ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός (FSA) (γνωστός και ως Τουρκο-υποστηριζόμενος Ελεύθερος Συριακός Στρατός (TFSA)), ο ISIS η Al Qaeda κλπ.

5) Στην Νιγηρία, σε ενδοκρατικό επίπεδο, η συνεργασία μεταξύ του νιγηριανού στρατού και της Πολιτικής Κοινής Ομάδας Δράσης (CJTF) στη μάχη κατά της Μπόκο Χαράμ δείχνει πώς κρατικοί και μη κρατικοί φορείς μπορούν να συνεργάζονται, παρά τις μακροπρόθεσμες συγκρούσεις μεταξύ τους.

Αυτές οι συνεργασίες εξυπηρετούν στρατηγικούς στόχους όταν συμπίπτουν τα συμφέροντα, αλλά και δημιουργούν ανταγωνισμούς και συγκρούσεις μεταξύ των πρώην συνεργατών, όταν τα συμφέρονται συγκρούονται και στόχοι αλλάζουν. Και μάλιστα μπορεί ο συνανταγωνισμός να εκδηλώνεται την ίδια στιγμή, όταν οι δρώντες, με συνεργατικό φαινομενικά τρόπο, επιδιώκουν να υποστηρίξουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα εις βάρος των συνεργατών τους.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΛΥΣΕΙ ΤΟΝ ΣΥΝ-ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ

1) Ο Kenneth Waltz, στο πλαίσιο του νεορεαλισμού, επισημαίνει ότι το διεθνές σύστημα αναγκάζει τα κράτη να ισορροπούν μεταξύ συνεργασίας και ανταγωνισμού για την επιβίωσή τους.

2) Οι Robert Keohane & Joseph Nye, στο έργο τους «POWER AND INTERDEPENDENCE», τονίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση έχει αυξήσει τη συνεργασία σε ορισμένους τομείς, ακόμη και μεταξύ ανταγωνιστικών κρατών.

3) Ο Alexander Wendt, στο έργο του «Social Theory of International Politics», από τη σκοπιά του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού, υποστηρίζει ότι οι σχέσεις μεταξύ κρατών δεν είναι στατικές αλλά διαμορφώνονται από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Έτσι, οι καταστάσεις συνανταγωνισμού είναι αποτέλεσμα διαμορφωμένων αντιλήψεων και δομών.

4) Ο Antonio Gramsci, στα «τετράδια της Φυλακής», αναλύοντας το "stato integrale" και την "ηγεμονία", αναγνωρίζει τον ανταγωνισμό, την διαπλοκή και τον αλληλοσυσχετισμό των δρώντων που θα συμβάλουν καταλυτικά στην πάλη για την ηγεμονία. Αυτό σημαίνει ότι η εάν η κυρίαρχη ομάδα θέλει να γίνει και ηγεμονική οφείλει πέραν του ανταγωνισμού, να προβεί σε ανάλογες συνεργασίες και υποχωρήσεις, να κάνει τους απαραίτητους συμβιβασμούς σε ορισμένα σημεία και να πετύχει έτσι τη βέλτιστη ισορροπία συμφερόντων και δυνάμεων για τον εαυτό της.

5) Οι Adam M. Brandenburger & Barry J. Nalebuff στο εργο τους «Το Co-opetition: A Revolution Mindset that Combines Competition and Cooperation» αξιοποιώντας την θεωρία παιγνίων (κυρίως για τον επιχειρηματικό κόσμο, αλλά ως εργαλείο έχει εφαρμογή και στις διεθνείς σχέσεις), χρησιμοποιούν τον νεολογισμό Co-opetition για να περιγράψουν την έννοια της συνεργασίας που μπορεί να υπάρξει μεταξύ ανταγωνιστών, και πότε είναι ορθολογικό για τους ανταγωνιστές να συνεργαστούν αντί να ανταγωνίζονται καταστροφικά.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Ο συνανταγωνισμός που παρατηρούμε σήμερα στην Συρία, αντικατοπτρίζει τη σύνθετη φύση των διεθνών σχέσεων, όπου τα κράτη και οι δρώντες λειτουργούν ταυτόχρονα ως σύμμαχοι και αντίπαλοι.

Η έννοια του συν-ανταγωνισμού (coopetition) είναι εμφανής και σε πολλές συγκρούσεις στο ιστορικό συνεχές, τόσο μεταξύ κρατών όσο και μεταξύ κρατών και μη κρατικών παραγόντων, όπως τρομοκρατικές ομάδες και παραστρατιωτικοί οργανισμοί.

Η χώρα μας οφείλει να αντιληφθεί αυτές τις δυναμικές συν-ανταγωνισμού (που δημιουργεί η ευκαιριακή σύγκρουση είτε ταύτιση των συμφερόντων των διεθνών δρώντων) στις σημερινές συγκρούσεις, προκειμένου να ανταποκριθεί με ρεαλισμό και χωρίς αυταπάτες στο δυναμικό διεθνές περιβάλλον, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για τα μεσο-μακροπρόθεσμα συμφέροντά μας.