ΤΙ ΕΙΠΕ Ο CLOUSEWITZ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ & ΤΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΔΙΝΟΝΤΑΙ

Συνεχίζοντας την ανάλυση του φάσματος μεταξύ ειρήνης και πολέμου, παραθέτω στοιχεία από την έρευνα που είχα κάνει (όταν δίδασκα στην ΝΣΠ και ΣΝΔ) για την φημισμένη φράση του Clousewitz που στα αγγλικά ερμηνεύτηκε αφαιρετικά ως "War is Politics by other Means" ή ""War is the continuation of policy with other means."

Η φράση του στα γερμανικά είναι:

«Der Krieg ist eine bloße Fortsetzung der Politik mit anderen Mitteln»,

Αν και είναι σχετικά σαφής, όπως συμβαίνει με πολλές κλασικές διατυπώσεις, έχει προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με το πώς πρέπει να ερμηνευθεί.

1. Ας εξετάσουμε αν η φράση είναι απόλυτη ή πολυσήμαντη στα γερμανικά.

- «Der Krieg»: Ο πόλεμος.

- «ist»: Είναι.

- «eine bloße Fortsetzung»: Μια απλή (ή απλώς) συνέχεια.

(Η λέξη bloße μπορεί να σημαίνει "απλή" ή "καθαρή", τονίζοντας ότι ο πόλεμος δεν είναι κάτι άλλο από αυτό που δηλώνεται: μια μορφή πολιτικής).

- «der Politik»: Της πολιτικής.

- «mit anderen Mitteln»: Με άλλα μέσα. (Η φράση mit anderen Mitteln υπογραμμίζει τη χρήση διαφορετικών εργαλείων ή μεθόδων (στην περίπτωση του πολέμου, κυρίως βία).

Η γερμανική φράση έχει κυριολεκτικά την εξής μετάφραση:

«Ο πόλεμος είναι μια απλή συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα.»

2. Όμως η φράση και στα γερμανικά είναι ανοιχτή σε διαφορετικές ερμηνείες λόγω των παρακάτω λόγων:

- Η έννοια του "Fortsetzung" (συνέχεια) υποδηλώνει ότι ο πόλεμος και η πολιτική είναι μέρος του ίδιου φάσματος δραστηριοτήτων, χωρίς να είναι εντελώς ξεχωριστές. Ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσει την εντύπωση είτε ότι ο πόλεμος είναι απλώς ένα πολιτικό εργαλείο είτε ότι αποτελεί μία ουσιαστική μεταβολή στην πρακτική της πολιτικής.

- Η χρήση του "bloße" (απλή/μόνο) μπορεί να θεωρηθεί ως υποτιμητική για τον πόλεμο, υποδηλώνοντας ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από πολιτική, αλλά με βίαια μέσα. Αυτό μπορεί να ενισχύσει μια πιο "εργαλειακή" προσέγγιση: ότι ο πόλεμος είναι απλώς μία από τις πολλές επιλογές που διαθέτει η πολιτική.

- Η φράση "mit anderen Mitteln" (με άλλα μέσα), aν και φαίνεται ξεκάθαρη, μπορεί να εγείρει ερωτήματα σχετικά με το τι συνιστά αυτά τα "άλλα μέσα". Ορισμένοι μελετητές αναρωτιούνται αν αυτά τα "μέσα" είναι πλήρως υποταγμένα στην πολιτική ή αν η χρήση τους αλλάζει τη φύση της ίδιας της πολιτικής.

3. Στην συνέχεια η φράση δέχθηκε πολλές δημιουργικές ερμηνείες, όχι λόγω αμφισημίας στη γλώσσα, αλλά κυρίως, λόγω της φιλοσοφικής της φύσης και των διαφορετικών συνθηκών εφαρμογής και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους.

α) Όσον αφορά τις "Στρατηγικές ερμηνείες", προβληματισμός δημιουργείται στο πώς η στρατιωτική δράση μπορεί να εξυπηρετεί τους πολιτικούς σκοπούς σε μία πολεμική σύγκρουση. Και οπωσδήποτε εάν υπάρχει εξ αρχής η συνεχής συνάφεια και συνεκτικότητα των πολιτικών με τους στρατιωτικούς σκοπούς ενός πολέμου. Γιατί είναι ξεκάθαρο ότι ο πόλεμος συχνά αυτονομείται από την πολιτική αφ ης στιγμή ξεκινήσει.

β) Σε σχέση με τις "Ηθικές ερμηνείες", σημαντικό ερώτημα είναι εάν η βία του πολέμου μπορεί να θεωρείται ότι πηγάζει "απλώς" από την πολιτική.

γ) Όσον αφορά τις "σύγχρονες συνθήκες", αλλαγές στην φύση των πολέμων και τις προσαρμογές, η φράση επαναξιολογείται υπό το φως των σύγχρονων πολέμων (κηρυγμένων είτε μη), όπως οι ασύμμετροι πόλεμοι, οι υβριδικοί πόλεμοι, οι πολεμικές συγκρούσεις δι αντιπροσώπων, οι πόλεμοι κατά της τρομοκρατίας, οι κυβερνοεπιθέσεις κλπ.

4. Απόλυτη μετάφραση και αφαιρετική ερμηνευτική προσέγγιση

α) Η απόλυτη, κατά λέξη μετάφραση είναι ξεκάθαρη:

«Ο πόλεμος είναι μια απλή συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα».

β) Ωστόσο όπως αναλύθηκε πιο πάνω, η ίδια η φράση, ακόμη και στα γερμανικά, επιτρέπει ερμηνείες σχετικά με το πώς ακριβώς κατανοούμε αυτή τη "συνέχεια" και τη φύση των "άλλων μέσων".

γ) Έτσι, ενώ η γλώσσα είναι σαφής, το νόημα της φράσης παραμένει πολυσήμαντο σε στρατηγικό, ηθικό και πολιτικό επίπεδο και η φράση του Κλάουζεβιτς έχει “ερμηνευτεί” με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις κυρίαρχες αντιλήψεις (στερεότυπα και προκαταλήψεις σχετικά με το πώς πρέπει να κατανοείται η σχέση μεταξύ πολέμου και πολιτικής) και το πλαίσιο που χρησιμοποιείται.

5. Ας δούμε μερικές αφαιρετικές και μη ερμηνείες που έχουν δοθεί (σε μετάφραση από τα αγγλικά, που και αυτή μπορεί να έχει μικρές σημειολογικές διαφορές)

α) «Ο πόλεμος είναι η απλή συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα»

Αυτή η μετάφραση τονίζει την ιδέα ότι ο πόλεμος αποτελεί φυσική προέκταση της πολιτικής δραστηριότητας, αλλά με διαφορετικές μεθόδους.

β) «Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με διαφορετικά μέσα».

Εστιάζει στη μεταβολή των μέσων, υποδηλώνοντας ότι οι στόχοι παραμένουν πολιτικοί, αλλά τα μέσα γίνονται βίαια.

γ) «Ο πόλεμος είναι απλώς μια άλλη μορφή της πολιτικής».

Αυτή η εκδοχή υποδηλώνει ότι ο πόλεμος δεν είναι ξεχωριστή κατάσταση από την πολιτική, αλλά μία από τις εκφάνσεις της.

δ) «Ο πόλεμος είναι μια μορφή πολιτικής με τη χρήση βίας». Τονίζει τη βία ως βασικό χαρακτηριστικό του πολέμου, αλλά εξακολουθεί να τον εντάσσει στη σφαίρα της πολιτικής.

ε) «Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με τη χρήση διαφορετικών εργαλείων».

Εδώ υπογραμμίζεται η χρήση εργαλείων, παραπέμποντας στη στρατιωτική ισχύ ως ένα εργαλείο, μεταξύ άλλων, στη διάθεση των κρατών.

στ) «Ο πόλεμος είναι η πολιτική σε άλλη μορφή».

Αυτή η διατύπωση υποδηλώνει μια πιο στενή σύνδεση μεταξύ πολέμου και πολιτικής, δίχως να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα μέσα.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Όπως αναλύθηκε, οι διαφοροποιήσεις της φημισμένης φράσης του Clousewitz δεν είναι μόνο στα σημεία, αλλά δίνονται και διαφορετικές ερμηνείες στην έννοια της σχέσης πολέμου-πολιτικής.

α) Η «Απλή συνέχεια» μπορεί να υπονοεί μια φυσική, αναπόφευκτη μετάβαση από την πολιτική στον πόλεμο.

β) Η φράση «Με διαφορετικά μέσα» αναδεικνύει τη μεταβολή των μεθόδων, υποδηλώνοντας ότι ο πόλεμος είναι κάτι διαφορετικό από την πολιτική, αλλά εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό.

γ) Η φράση «Μια άλλη μορφή πολιτικής» εστιάζει στην ουσιαστική ενότητα μεταξύ πολέμου και πολιτικής.

Κατά συνέπεια, η μετάφραση επηρεάζει τη φιλοσοφική και πρακτική ερμηνεία της φράσης ως προς την σχέση Πολιτικής και Πολέμου, είτε τονίζοντας τη συνέχεια είτε τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο εννοιών.

Όλες οι αντιδράσεις:

22Constantine Constantine Nikitiadis, Yanni Venizelos και 20 ακόμη