Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΟΥ "INFOTAINMENT" ΚΑΙ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΟΣ ΚOΜΜΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛIΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Εδώ και αρκετά χρόνια έχω διαπιστώσει την απομάκρυνση σημαντικού τμήματος των πολιτών (κατ΄ εκτίμηση και οπωσδήποτε λόγω της μεγάλης αποχής στις εκλογές), από την πολιτική, τις ιδεολογίες, τα σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά θέματα, θεσμών, και δημοκρατικών λειτουργιών, άμεσου συμφέροντος τους καθώς και την τάση επικέντρωσής τους στην καθημερινότητά σε βραχύβιες και παρελκυστικές κρατικές διευθετήσεις σε επιφανειακά ζητήματα, όπως θέματα απλοϊκού εντυπωσιασμού, lifestyle, ιστορίες της διπλανής πόρτας, ιστορίες κλειδαρότρυπας, ελαφρές ψυχαγωγίες κλπ.

Ψάχνοντας να καταλάβω γιατί π.χ. η είδηση για το σκάφος του μεγιστάνα που βούλιαξε είχε χιλιάδες ενδιαφερόμενους, με αναδημοσιεύσεις στα media, ενώ το ζήτημα της καθημερινής καταχρηστικής πρακτικής των τραπεζών εις βάρος μας, τα ζητήματα του χωροταξικού σχεδιασμού που προωθείται και οι χρήσεις γης που επηρεάζουν άμεσα τα περιουσιακά στοιχεία σχεδόν όλων των πολιτών, της απαξίας των θεσμών, της ασφάλειας ή το ζήτημα του πληθωρισμού και της κακής αξιολόγησης της οικονομίας, ακόμη και το ζήτημα της εκπροσώπησής μας στα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ (επίσης επηρεάζει άμεσα είτε έμμεσα και με πολλούς τρόπους όλους τους πολίτες της χώρας), έχουν ελάχιστους ενδιαφερόμενους στον δημόσιο λόγο και ακόμη πιο ελάχιστους που να μπορούν να θέλουν να προσφέρουν κάτι στον δημόσιο διάλογο.

Ακόμη χειρότερα είναι ολοφάνερο ότι ανέξοδη/εύκολη συνθηματολογία του τύπου “μηδέν μετανάστες στην Ελλάδα” και επίσης “να απελάσουμε όσους είναι ήδη εδώ” πιάνει τόπο τόσο εύκολα και δεν ασχολείται κανείς με πως θα γίνει αυτό, εάν αυτό είναι ρεαλιστικό και εφικτό, εάν είναι δίκαιη και νόμιμη η γενίκευση, εάν είναι θετική κοινωνικά ή αρνητική, εάν καταστρατηγούνται δημοκρατικές αρχές, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι βιομηχανίες του πολιτισμού έχουν πολλαπλασιάσει τα θεάματα των μέσων ενημέρωσης με νέους τρόπους και σε νέους χώρους, και το ίδιο το θέαμα γίνεται μια από τις βασικές επιλογές της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνίας και της καθημερινής ζωής.

Η δημοφιλής κουλτούρα infotainment πολλαπλασιάζει ολοένα και πιο προηγμένα τεχνολογικά θεάματα για να κατακτήσει το κοινό και να αυξήσει τη δύναμη και το κέρδος της βιομηχανίας του πολιτισμού, με μορφές ψυχαγωγίας που διαπερνούν τις ειδήσεις και τις πληροφορίες και συνακόλουθα και την πολιτική και κοινωνική ζωή.

Αν και αυτή είναι μία αρκετά παλιά τάση των ανθρώπων, όμως έχει επιταθεί την σημερινή εποχή της άμεσης και μαζικής επικοινωνίας. Αρκετοί παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς, κοινωνιολόγοι και κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα της απομάκρυνσης των πολιτών από τα σοβαρά θέματα και της στροφής τους προς πιο επιφανειακά ζητήματα.

1. Ο Zygmunt Bauman στο βιβλίο του "Liquid Life" εξετάζει πώς η "ρευστότητα" της σύγχρονης ζωής (Liquid Modernity) επηρεάζει την αφοσίωση των ανθρώπων σε σοβαρά ζητήματα, με τους ανθρώπους να ασχολούνται περισσότερο με την κατανάλωση και τις προσωπικές τους ψυχαγωγίες παρά με τα κοινά και σημαντικά προβλήματα που αν και άμεσου ενδιαφέροντός τους εν τούτοις μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Είναι το είδος ζωής που ζούμε συνήθως στη σύγχρονη, υγρή-μοντέρνα κοινωνία μας, η οποία είναι επισφαλής, ζει υπό συνθήκες συνεχούς αβεβαιότητας, υπό τον φόβο ότι θα σε πιάσουν να κοιμάσαι, της ημερομηνίας λήξης, ότι δεν μπορείς να προλάβεις τα γεγονότα που σου παρουσιάζονται αφειδώς, κινούνται γρήγορα και με ένταση, κατακλύζεσαι με άχρηστα πράγματα και σου δημιουργούν άγχος ότι θα μένεις πίσω.

2. Ο Νιλ Πόστμαν στο βιβλίο του "Διασκεδάζοντας μέχρι θανάτου" (Amusing Ourselves to Death)" εξετάζει πώς τα μέσα ενημέρωσης και η κουλτούρα της ψυχαγωγίας επηρεάζουν την κοινωνία, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η υπερβολική εστίαση στην ψυχαγωγία οδηγεί σε αποχαύνωση και αδιαφορία για τα σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.

3. Παλαιότερα ο Άλντους Χάξλεϊ στο γνωστό έργο του "Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος" (Brave New World, 1932), ένα δυστοπικό μυθιστόρημα, περιγράφει μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι απορροφώνται από την ψυχαγωγία και τις ευχαριστήσεις, αδιαφορώντας για την απώλεια των πραγματικά σημαντικών για την ζωή τους, της ελευθερίας και των ουσιαστικών ανθρώπινων αξιών.

4. Ο Νόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky) στο βιβλίο του “Media Control: The Spectacular Achievements of Propaganda(1997)” επικεντρώνεται στο πώς παρουσιάζονται τα πράγματα από τα ΜΜΕ και πως διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, αποσπώντας τους πολίτες από τα σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά θέματα και προωθώντας μια κουλτούρα εντυπωσιασμού και ψυχαγωγίας.

5. Κρις Χέτζες (Chris Hedges) στο βιβλίο του “Empire of Illusion: The End of Literacy and the Triumph of Spectacle” αναλύει πώς η κουλτούρα του θεάματος έχει αντικαταστήσει την κριτική σκέψη και την ενασχόληση με τα κοινά (με κύριο πεδίο έρευνας τις ΗΠΑ). Περιγράφει την παρακμή της δημοκρατίας και της παιδείας, τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική μετατρέπεται σε απλή ψυχαγωγία, αποσπώντας τους πολίτες από τα πραγματικά προβλήματα.

Αυτοί οι σύγχρονοι συγγραφείς και κοινωνιολόγοι προσφέρουν βαθιές αναλύσεις για το πώς και γιατί οι πολίτες απομακρύνονται από τα ουσιαστικά πολιτικά, ιδεολογικά, κοινωνικά ζητήματα και πώς αυτό επηρεάζει τις κοινωνίες μας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αναφέρομαι σε αυτούς, γιατί επιβεβαιώνονται εν πολλοίς στα συμπεράσματα τους από τις εξελίξεις. Απέφυγα να αναφερθώ σε καθαρά μαρξιστές συγγραφείς, γιατί είναι προφανής ο δογματικός χαρακτήρας στα γραφόμενά τους, η ανάλυση είναι μονόπλευρη, όπως και τα επιχειρήματα και συνακόλουθα και τα συμπεράσματα, αφήνοντας επιλεκτικά απ’ έξω όλα τα ζητήματα που δεν μπορούν να δικαιολογήσουν από την ανάλυση.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

1. ΣΑΜΑΡΑΣ - ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ: Ήλπιζα ότι μετά τις εκλογές η πολιτική συζήτηση θα άναβε, πλην όμως υπήρξαν δύο τάσεις, πολύ μακριά από τα σημαντικά πολιτικά ζητήματα του τόπου που είναι θεσμικά, πολιτικά, δικαιοσύνης και εξόχως κοινωνικά.

Η μία τάση ήταν αυτή που ξεκίνησε ο κος Σαμαράς, ο οποίος αν και έθεσε σημαντικά ζητήματα εν τούτοις ήταν από την πλευρά της κυβερνητικής κομματικής σκοπιάς και του εσωκομματικού ανταγωνισμού (τα προβλήματα διακυβέρνησης του κόμματος και της συσπείρωσης των ψηφοφόρων της ΝΔ) και δεν πρότεινε κάτι σύγχρονο πολιτικά και ιδεολογικά, κάποιον ευρύ πολιτικό-ιδεολογικό διάλογο για τα προβλήματα του τόπου και της κοινωνίας, που έχουν μπει κάτω από το χαλί.

Ο κος Καραμανλής ακολούθησε ασφαλέστερα πολιτικά μονοπάτια ασχολούμενος περιφερειακά κυρίως με θέματα εξωτερικής πολιτικής και ευρωπαϊκών ζητημάτων, και τι περιμένουμε από τους άλλους, χωρίς όμως να μπαίνει στην ουσία της συζήτησης καις το τι οφείλουμε να κάνουμε εμείς, ακόμη και σε αυτά τα δύο μόνο θέματα.

2. Ο ΣΥΡΙΖΑ: οι ηγέτες του αναλώνονται σε θέματα προσωπικής επικράτησης, συμπεριφορικών αντεγκλήσεων και κομματικού αυτοπροσδιορισμού και ελάχιστα έως καθόλου με τα πολιτικά, ιδεολογικά κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν τον τόπο, χωρίς καν ολοκληρωμένη πρόταση διακυβέρνησης.

3. Το ΠΑΣΟΚ: ενώ υπήρξε η ευκαιρία των 50 χρόνων, η ηγεσία του δεν κατάφερε να θέσει τα σοβαρά πολιτικά ζητήματα και να προβάλει την ολοκληρωμένη της πρόταση, αφού οι υποψήφιοι ασχολούνται με την άγραν εσωκομματικών ψήφων, ανταγωνισμού για επιρροή ομάδων και φραξιών.

Οι δε εκδηλώσεις και οι ρητορικές για τα 50 χρόνια θύμιζαν περισσότερο μνημόσυνο και αυτάρεσκη επιβεβαίωση από κορυφαία στελέχη με το «ήμουν κι εγώ εκεί», παρά αναθέρμανση του ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου, με νέες προτάσεις και ολοκληρωμένη αντίληψη διακυβέρνησης.

Η επίκληση του "εκσυγχρονισμού", ρητορικά και χωρίς περιεχόμενο, είναι απλά ένα βαρετό στερεότυπο που αυτοακυρώνεται ως πολιτική θέση.

4. Συνεπώς για την απομάκρυνση των πολιτών από τα κοινά και από το ιδεολογικό κομμάτι της πολιτικής δεν φταίει μόνο η κουλτούρα του “infotainment” αλλά και οι πολιτικοί μας ηγέτες και ο “παλαιολιθικός κομματικός χαρακτήρας” της πολιτικής ζωής του τόπου μας.