ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΓΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ

(με αφορμή παρέμβασή μου χθες, σε συνάντηση πολιτικών φορέων και προσωπικοτήτων - οι αποσπασματικές και διάσπαρτες διαδικασίες και μέτρα που υιοθετούνται δεν υποστηρίζουν καμία συνεκτική και συνεπή επιχειρησιακή λειτουργία διακυβέρνησης, αντίθετα ενισχύουν το αίσθημα ανεπάρκειας και αποτυχίας στους πολίτες ).

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

Οι επιχειρησιακές λειτουργίες (operational functions) αποτελούν βασικά συστημικά εργαλεία (ενδο-συστημικές δράσεις και αλληλεπιδράσεις/ανταλλαγές απτές και ροές μη απτές) τόσο της διακυβέρνησης, όσο και της διοίκησης σε όλα τα επίπεδα (κοινωνικά, στρατιωτικά, οργανισμών, αυτοδιοικητικά κλπ) αλλά και της επιχειρηματικής διαχείρισης.

Στην πράξη, οι επιχειρησιακές λειτουργίες συνδέονται με τον τρόπο που οι οργανισμοί – είτε είναι κυβερνητικοί, είτε ιδιωτικοί – διαχειρίζονται τους πόρους τους, για την υποστήριξη των πολιτικών σκοπών (ευρείς και περιορισμένους) και υλοποίηση των στρατηγικών στόχων.

Ουσιαστικά, πρόκειται για συστημικές λειτουργίες που διαχειρίζονται/διαμορφώνονται/εφαρμόζονται από την επιχειρησιακή τέχνη και συνιστούν το ενδιάμεσο επίπεδο μεταξύ του στρατηγικού σχεδιασμού και της στρατηγικής, που υλοποιούνται προς υποστήριξη των πολιτικών σκοπών, για επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων.

Η σημασία τους στην Διακυβέρνηση είναι ζωτική, αφού είναι θεμελιώδεις όσον αφορά την λειτουργία των θεσμών, την εφαρμογή των νόμων, τον έλεγχο και λειτουργία της αγοράς, την καλή διαχείριση των δημόσιων πόρων, την διαφάνεια, την ασφάλεια, την κοινωνική μέριμνα κλπ,.

Η ανικανότητα να οργανωθούν σωστά οι επιχειρησιακές λειτουργίες σε οιασδήποτε μορφής συστημικής διακυβέρνησης, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικούς κινδύνους, σε διαφθορά, σπατάλη πόρων, και αναποτελεσματικότητα.

Ο ΤΡΟΤΣΚΥ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ

1. Ο Λέων Τρότσκι είχε μια σημαντική και ενεργή συμμετοχή στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και οι σκέψεις του για την οργάνωση και τη στρατηγική της επανάστασης αντικατοπτρίζουν την βαθιά του αντίληψη για τις επιχειρησιακές λειτουργίες, ιδιαίτερα όσον αφορά τον πολιτικό κυβερνητικό και στρατιωτικό σχεδιασμό.

Και πρώτα από όλα ασχολήθηκε με την οργανωτική δυναμική, γιατί θεωρούσε ότι η επιτυχία της Οκτωβριανής Επανάστασης εξαρτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την προετοιμασία και την στρατηγική διοίκηση των επιχειρήσεων. Πίστευε ότι ήταν απαραίτητος ο συντονισμός μεταξύ πολιτικών/κοινωνικών και στρατιωτικών οργανώσεων.

Ως πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης, αντιλήφθηκε την σημασία των επιχειρησιακών λειτουργιών στην διοικητική οργάνωση και κατεύθυνε τον έλεγχο των κρίσιμων επιχειρησιακών τομέων, όπως ο έλεγχος των μεταφορών, της επικοινωνίας, των στρατιωτικών δράσεων, των υποδομών, των τηλεπικοινωνιών και των κέντρων διοίκησης και οργάνωσης της πόλης.

2. Ένας από τους πρώτους θεωρητικούς της διοικητικής επιστήμης, ο Henri Fayol, διατύπωσε τις βασικές αρχές της διοίκησης και οργάνωσης (Fayolism). Έδωσε έμφαση στη σημασία της λειτουργίας της διοικητικής οργάνωσης (planning, organizing, commanding, coordinating, controlling) και ανέδειξε την ανάγκη για συστηματική προσέγγιση στις επιχειρησιακές λειτουργίες.

2. Ο Peter Drucker, ένας από τους κορυφαίους διανοητές της σύγχρονης διοίκησης, επικεντρώθηκε στη σημασία της διαχείρισης μέσω στόχων (management by objectives - MBO) και την ανάγκη να γίνονται οι επιχειρησιακές λειτουργίες αποτελεσματικές και επικεντρωμένες στο αποτέλεσμα. Η κεντρική του ιδέα ήταν η οργάνωση της διοίκησης με γνώμονα την απόδοση των εργαζομένων με βελτίωση της γνώσης τους (knowledge worker).

3. Ο Michael Porter αναφέρθηκε στις στρατηγικές και τις διαδικασίες που επιτρέπουν στους οργανισμούς να επιτυγχάνουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Οι θεωρίες του για την αλυσίδα αξίας (value chain) δείχνουν, πώς οι επιχειρησιακές λειτουργίες μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή αξίας, συνδυάζοντας στρατηγικές και λειτουργικές διαδικασίες στον διεθνή ανταγωνισμό (Porter's Diamond model).

4. O Max Weber ( με τεράστιο έργο και έχοντας μελετήσει την Οκτωβριανή επανάσταση και τις επιχειρησιακές λειτουργίες) έθεσε τις βάσεις της θεωρίας σύμφωνα με την οποία, οι επιχειρησιακές λειτουργίες στη διακυβέρνηση χρειάζεται να είναι οργανωμένες με ιεραρχικό τρόπο, ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα και η νομιμότητα στη λήψη αποφάσεων. Η έννοια της ορθολογικής οργάνωσης και ο συντονισμός λειτουργιών που αναπτύσσει, θεωρούνται σημαντικά για τη διακυβέρνηση (αν και έλαβαν στην πορεία ανελαστική και καθηλωτική γραφειοκρατική μορφή).

5. Ο Henry Mintzberg ερεύνησε τη διοίκηση και τη λήψη αποφάσεων σε οργανισμούς, προσδιορίζοντας τις διάφορες μορφές δομών και την κεντρική σημασία των επιχειρησιακών λειτουργιών στην επίτευξη στόχων. Οι θεωρίες του σχετικά με τους ρόλους των διευθυντών (managers) εστιάζουν στο πώς οφείλουν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις επιχειρησιακές λειτουργίες (six valid organizational configurations).

6. Ο John Kotter έγραψε εκτενώς για την ηγεσία και τις αλλαγές σε οργανισμούς. Δίνει έμφαση στο πώς οι επιχειρησιακές λειτουργίες πρέπει να είναι ευέλικτες, για να επιτρέπουν την προσαρμογή και την καινοτομία, ειδικά σε περιόδους κρίσης ή αλλαγών (eight stage model of successful change).

ΣΗΜ; Για τον Carl von Clausewitz (που ανέλυσε εκτεταμένα την επιχειρησιακή τέχνη και τις επιχειρησιακές λειτουργίες στον πόλεμο), θα ασχοληθώ εκτεταμένα σε άλλο άρθρο.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Το σύγχρονο δημόσιο management δίνει έμφαση στη βελτιστοποίηση πόρων και στη διαχείριση προγραμμάτων ώστε να επιτυγχάνονται πολιτικοί σκοποί, κοινωνικοί και οικονομικοί στόχοι. Η καλή διοίκηση σε αυτό το επίπεδο απαιτεί ισχυρές επιχειρησιακές λειτουργίες, που να λειτουργούν/συντονίζουν αποτελεσματικά τον πολύπλευρο κρατικό μηχανισμό.

Οι σύγχρονοι οργανισμοί και οι κυβερνήσεις, λόγω της τεχνολογίας, των δεδομένων και της παγκοσμιοποίησης, απαιτούν ευέλικτες, τεχνολογικά πρωτοπόρες (καινοτόμες) και καλά οργανωμένες επιχειρησιακές λειτουργίες, ώστε να προσαρμόζονται γρήγορα στην πολυπλοκότητα και στις αλλαγές και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τον ανταγωνισμό και τις αναδυόμενες κρίσεις.

Η συστηματική και αναδραστική ανάλυση των επιχειρησιακών λειτουργιών είναι καθοριστική για την επιτυχία των πολιτικών σκοπών και την σταθερότητα των κυβερνήσεων.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ

Η επιχειρησιακή τέχνη είναι η εφαρμογή μέσω των επιχειρησιακών λειτουργιών της δημιουργικής, προνοητικής και οργανωτικής διάνοιας από κυβερνήτες, διοικητές και επιτελεία – υποστηριζόμενη από τις δεξιότητες, τις γνώσεις και την εμπειρία τους – για την υλοποίηση των πολιτικών σκοπών, κυβερνητικών, στρατηγικών σχεδιασμών και επί μέρους στρατηγικών στόχων, κρατών, ενόπλων δυνάμεων, εκστρατειών, μεγάλων οργανισμών και επιχειρήσεων.

Η επιχειρησιακή τέχνη είναι η διαδικασία συγκροτημένης και λυσιτελούς σκέψης τους, για να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά και συνεκτικά τις επιχειρησιακές λειτουργίες κάθε μορφής και τις διατιθέμενες επί μέρους ικανότητες/δυνατότητες/μέσα/συντελεστές ισχύος (συνεισφέροντας μαζί με όλους τους άλλους εξωγενείς συντελεστές ισχύος άλλων φορέων και πολυεθνικών εταίρων), ώστε να φτάσουν στην τελική επιθυμητή κατάσταση του πολιτικού σκοπού.

Χωρίς την επιχειρησιακή τέχνη και τις επιχειρησιακές λειτουργίες, οι πολιτικές και οι στρατηγικές θα ήταν ένα σύνολο ασπόνδυλων διακηρύξεων/δεσμεύσεων, σχετικής αοριστίας, ανακολουθίας και ακόμη χειρότερα φθοράς, η οποία θα απομένει ως το κύριο, αν όχι μοναδικό, μέτρο επιτυχίας ή αποτυχίας (μικρή ή μεγάλη φθορά).

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

1. Απαιτείται ευρεία όραση και αντίληψη, γνώση, ικανότητα πρόβλεψης, προνοητικότητα, τόλμη και ικανότητα σχεδιασμού και προετοιμασίας, συνεπής εκτέλεση και αντικειμενική/ρεαλιστική αξιολόγηση.

2. Έχουν κατανοηθεί επαρκώς οι σκοποί (πολιτικοί, κυβερνητικοί, στρατιωτικοί, επιχειρηματικοί κλπ) ;

- Ποία είναι η επιθυμητή τελική κατάσταση;

- Υπάρχει γνώση του περιβάλλοντος, ποίοι είναι οι ανασταλτικοί, ανταγωνιστικοί παράγοντες, ο εχθρός κλπ;

- Ποιοι στόχοι (όταν επιτευχθούν), επιτυγχάνουν την επιθυμητή τελική κατάσταση;

- Ποια αποτελέσματα (όταν δημιουργούνται), υποστηρίζουν την επίτευξη των στόχων;

- Ποια σειρά ενεργειών είναι πιο πιθανό να δημιουργήσει αυτά τα αποτελέσματα;

- Ποιοι πόροι από τους διατιθέμενους απαιτούνται για την επίτευξη αυτής της σειράς ενεργειών;

- Ποιο είναι το πιθανό αναδυόμενο όφελος, κόστος ή κίνδυνος κατά την εκτέλεση αυτής της σειράς ενεργειών;

- Υπάρχει ταχύτητα στην επικοινωνία των διαφόρων επιπέδων διοίκησης (η επιχειρησιακή τέχνη ενισχύθηκε όταν επιτεύχθηκε ταχύτερη επικοινωνία μεταξύ του αρχηγού και των στρατηγών στο πεδίο της μάχης);

- Υπάρχει επαρκής και δυναμική πληροφόρηση επί των ζωτικών παραμέτρων (δικών μας και ανταγωνιστικών), έχουμε την ικανότητα ρεαλιστικής αναδραστικής ανάλυσης;

- Υπάρχει στρατηγικό απόθεμα/περίσσεια πόρων για υποστήριξη πιθανής μεταβολής συνθηκών, οι οποίες απαιτούν αναπροσαρμογή των στόχων, για να υποστηριχθούν οι τεθέντες σκοποί (η έκπληξη, συγκυρίες και προσαρμοστικότητα –ετοιμότητα, ευελιξία και ευκινησία - παραμένουν καθοριστικά);

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Είναι καθοριστική η καλή ενάσκηση της επιχειρησιακής τέχνης προς εγκαθίδρυση/εφαρμογή/αξιοποίηση των επιχειρησιακών λειτουργιών, ώστε να ΜΗΝ οδηγούμαστε σε ασπόνδυλες στρατηγικές και επιχειρησιακές δράσεις, ως προς τους πολιτικούς σκοπούς,

αλλά με συνοχή και συνέπεια στην αποτελεσματική υποστήριξη τους (επιθυμητή πολιτική τελική κατάσταση).

Και η σημαντικότητα αυτή φαίνεται στον παρακάτω ιστορικό διάλογο, όπου παρά την νίκη των Αμερικανών στο Βιετνάμ (αλλά και στο Αφγανιστάν) ο πολιτικός σκοπός (επιθυμητή πολιτική τελική κατάσταση) δεν υποστηρίχθηκε τελικά.

– «Ξέρεις ότι δεν μας νίκησες ποτέ στο πεδίο της μάχης», είπε ο συνταγματάρχης των ΗΠΑ στον Βορειοβιετναμέζο στρατηγό.

Ο Βορειοβιετναμέζος αναλογίστηκε αυτή την παρατήρηση για μια στιγμή.

– «Μπορεί να είναι έτσι» απάντησε «αλλά είναι και άσχετο».

(Συνομιλία στο Ανόι, 1975 Παράθεση από τον Col Summers, στο «On Strategy»).