ΤΟ “G3 FORESIGHT FORUM" ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ ΠΛΕΟΝ

Με μεγάλη χαρά ανακοινώνεται σήμερα το όνομα του Συνεδρίου Γεωπολιτικής-Γεωστρατηγικής-Γεωοικονομίας, το οποίο ξεκίνησε αρχικά το “Ινστιτούτο Αλέξανδρος Παπαναστασίου (ΙΝΑΠ)” πριν ακριβώς από 1 χρόνο, και στην συνέχεια, τα επόμενα 2 Συνέδρια συνδιοργανώθηκαν με την συνεργασία και άλλων έγκυρων Επιστημονικών Ινστιτούτων, Πανεπιστημίων και Δεξαμενών Σκέψης.

Η φιλοδοξία μας ήταν να γίνει θεσμός το Συνέδριο και να διενεργείται σε ετήσια βάση, σε διεθνές συνεργατικό επίπεδο με Ιδρύματα, Επιστημονικά Ινστιτούτα, Πανεπιστήμια και Δεξαμενές Σκέψης για συναφή θέματα (Geo3), από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο και επίσης του Εξωτερικού.

Και μπορούμε να πούμε ότι έχει γίνει πλέον θεσμός μετά τα 3 Συνέδρια που έγιναν σε Αθήνα, Αλεξανδρούπολη-Θεσσαλονίκη, Αθήνα, με μεγάλη επιτυχία και ενεργητική συμμετοχή εξαιρετικού πολιτικού, επιστημονικού, ακαδημαϊκού, διπλωματικού και διοικητικού/στρατηγικού/στρατιωτικού δυναμικού της χώρας αλλά και ξένων χωρών που έλαβαν μέρος.
Συνολικά οι φορείς που συνδιοργάνωσαν κάποια από τα 3 Συνέδρια ήταν οι εξής:

Ινστιτούτο Αλέξανδρος Παπαναστασίου (ΙΝ.Α.Π.) – ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ - ΕΛΙΣΜΕ(Ελληνικό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών) = Κέντρο Αριστείας Ακρόπολις (COE Acropolis) - STRATEGY INTERNATIONAL (SI) - GENEVA CENTRE FOR SECURITY POLICY (GCSP) - Ελληνική Εταιρεία Γεωγραφικών Μελετών «Ο ΣΤΡΑΒΩΝ» - Ινστιτούτο Έρευνας και Μελέτης «ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ», “MONEY SHOW”.

ΟΙ 5 ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ

Για την πληρέστερη και ουσιαστικότερη εξέταση των θεμάτων και με δεδομένες τις απαιτήσεις των δυναμικών διαλόγων επί των Geo3 θεμάτων, αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής που απασχολούν την χώρα μας και ιδιαίτερα της έννοιας της προνοητικότητας/ προβλεπτικότητας (Foresight), εφαρμόσθηκε αριθμός καινοτομιών κατά την διάρκεια των Συνεδριάσεων.

Οι καινοτομίες που εφαρμόσθηκαν μέχρι τώρα είναι οι 5 πρώτες (από ένα αριθμό καινοτομιών που θα εφαρμόζονται), για να καλύψουν τον απαιτητικό διαλεκτικό χαρακτήρα του Συνεδρίου και ιδιαίτερα την λειτουργία της προνοητικότητας/προβλεπτικότητας/προoπτικής (Foresight):

1. "Συνεδριάσεις με διεξοδική εξέταση των θεμάτων και διαλεκτική αντιπαράθεση σε στρογγυλά τραπέζια και με διεπιστημονική συμμετοχή (6 έως 8 συμμετέχοντες)", επί συγκεκριμένων ερωτημάτων και με αυστηρά περιορισμένο προσκεκλημένο κοινό.

2. "Εφαρμογή Chatham House Rule", όπου η συζήτηση γίνεται ελεύθερα χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, καθηλωτικές πολιτικές ορθότητες και κατά συνθήκη ψεύδη. Οι θέσεις, τα αντ-επιχειρήματα και η σύνθεσή τους από την διαλεκτική διεργασία καταγράφονται στα συμπεράσματα αλλά δεν δημοσιεύεται το ποιος τα είπε.

3. "Τεχνητή νοημοσύνη ΑΙ ως Σύνεδρος": Στο 2ο και στο 3ο Συνέδριο (Θεσσαλονίκη και Αθήνα) εφαρμόσθηκε πιλοτικά η μέθοδος για πρώτη φορά και με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) εντάχθηκε στις συνεδριάσεις ως συμμετέχων στο Τραπέζι του διαλόγου, παρέχοντας τις απαντήσεις σε κατάλληλα υποβληθέντα ερωτήματα.
Η χρήση της ΑΙ μας δίνει την δυνατότητα να διερευνήσουμε τα όρια της και τον τρόπο που θα μπορούσε να είναι εκμεταλλεύσιμη ως δημιουργικό εργαλείο της ανθρώπινης διανόησης σε εφαρμοσμένα ζητήματα.
Σε βάθος χρόνου και με δεδομένο ότι σε όλο τον κόσμο πολλοί καταφεύγουν με ερωτήματα στην ΑΙ, οι απαντήσεις της θα είναι ένα άμεσο δείγμα για το πως επηρεάζει τις απόψεις όλων αυτών που την ερωτούν, για ανάλογα θέματα εθνικού ενδιαφέροντος μας.

4. "Oxford Style Debate (Τροπ.)": Στις συνεδριάσεις των Στρογγυλών Τραπεζιών υιοθετήθηκε και η μέθοδος "Oxford Style Debate” (κυρίως ως εργαλείο σύνθεσης/διαμόρφωσης θέσεων και όχι ως διδακτικό), όπου η διαλεκτική εξέταση των κρίσιμων ερωτημάτων και των εφαρμοσμένων πολιτικών επιλογών γίνεται από εκπροσώπους διαφορετικών σχολών σκέψης.

5. ΠΑΙΓΝΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ: Για πρώτη φορά σε συνεδριάσεις αυτής της μορφής, (με πρακτικό χαρακτήρα δημόσιου διαλόγου και αντιπαράθεσης επί συγκεκριμένων πολιτικών και στρατηγικών επιλογών), εφαρμόσθηκαν δύο ειδών παίγνια για τα Ελληνοτουρκικά θέματα:
α. Προσομοίωσης επί στρατηγικών επιλογών σε πραγματικά προβλήματα και πιθανά σενάρια δημιουργίας κρίσης.
β. Παίγνια ορθολογικής στάθμισης των πολιτικών επιλογών (με χρήση matrices και Decision Trees).

6. ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ, όπως η “γεωπολιτική της κλιματικής αλλαγής”, η “γεωπολιτική της διαστημικής εξερεύνησης”, η “ψηφιακή γεωπολιτική (ο ρόλος των ψηφιακών τεχνολογιών στη διαμόρφωση των γεωπολιτικών σχέσεων και των στρατηγικών επιλογών, όπως είναι η κυβερνοασφάλεια, η ψηφιακή προπαγάνδα και η επιρροή των κοινωνικών δικτύων), οι “κοινωνικές διαστάσεις της γεωπολιτικής” (ο τρόπος με τον οποίο οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τις κοινωνίες και τις πολιτισμικές διαφορές, όπως οι μεταναστευτικές ροές, οι εθνοτικές συγκρούσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα).

7. Η εξέταση των θεμάτων με την μέθοδο της "ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ (Reverse Causality)", όπου αμφισβητούνται οι συμβατικές προσεγγίσεις και η ισχύς παραδοσιακών αντιλήψεων στις σχέσεις αιτίου και αιτιατού (π.χ. αντί να αναλυθεί πώς η πολιτική αλληλεπίδραση μεταξύ χωρών επηρεάζει τις οικονομικές εξελίξεις, διερευνάται η αντίστροφη δυνητική σχέση, πώς δηλαδή οι εσωτερικές οικονομικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική δυναμική). Αυτή η προσέγγιση δημιουργεί νέες προοπτικές για την αμφίδρομη σχέση των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών διεργασιών.

8. Η εξέταση των "ΑΦΗΡΗΜΕΝΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (Abstract Impact Approach)", όπου εξετάζονται οι πιθανές επιπτώσεις από τις σχέσεις/αντιπαλότητες/συγκρούσεις μεταξύ δύο κρατών, όχι μόνο στο απομονωμένο διμερές περιβάλλον αλλά και ως προς τις πιθανές αφηρημένες επιπτώσεις σε διάφορους τομείς, όπως είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην περιβαλλοντική αειφορία, στην παγκοσμιοποίηση, στους συντελεστές ήπιας ισχύος, στις κοινωνίες/κοινωνική συνοχή, στην παγκόσμια ασφάλεια κλπ.
Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε αναπάντεχες συνειδητοποιήσεις και αποκαλύπτει δυνατότητες ή απειλές που δεν είχαν ληφθεί υπόψη προηγουμένως, λόγω περιορισμένου πεδίου ανάλυσης.
Πόσο μάλλον όταν μέσα στον πολύπλοκο αλγόριθμό των διεθνών σχέσεων και των γεωπολιτικών εξελίξεων υπεισέρχονται και νέες ραγδαίες εξελίξεις, τόσο στο περιβάλλον όσο και στην τεχνολογία, που δημιουργούν νέα ανταγωνιστικά πεδία, νέες προκλήσεις, προσδοκίες και φιλοδοξίες μεταξύ των κρατών.

9. Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις μας αναγκάζουν πάψουμε να σκεφτόμαστε με παραδοσιακούς τρόπους και να εξετάσουμε τα θέματα με την μέθοδο της "ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ" (Priority Inversion Approach).
Συνήθως, σε συνέδρια και εκδηλώσεις αυτής της μορφής οι προτεραιότητες στην εξέταση θεμάτων είναι δεδομένες και επικεντρώνονται σε παραδοσιακά ζητήματα αντιπαλότητας/κρίσεων/συγκρούσεων.
Η αντισυμβατική προσέγγιση που προτείνουμε, της αναστροφής προτεραιοτήτων, έχει ως στόχο την ανατροπή αυτής της συμβατικής λογικής, όπου εξετάζονται νέες προκλητικές ιδέες διευρύνοντας το φάσμα της γνώσης που προκύπτει από ένα συνέδριο (όπως έκανε σε δημόσια συνδιάσκεψη το ΙΝΑΠ πριν μερικά χρόνια, όταν εξετάσαμε σε συγκεκριμένη συνεδρίαση τις δυνατότητες να αξιοποιηθούν δυνητικά πεδία συνεργασίας με την Τουρκία αντί για την παραδοσιακή αντιπαλότητα).

10. Tην μέθοδο της «ΑΝΤΙΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ (Counterfactual Thinking/Reasoning)» για διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων σε προηγούμενα γεγονότα (ιστορικά / κρίσεις/ κλπ), για το πώς τα πράγματα μπορεί να είχαν διαφορετική εξέλιξη.
Αυτές οι αντιπαραστατικές σκέψεις/ συλλογισμοί, είναι γνωσιακές διαδικασίες που συγκρίνουν την πραγματικότητα του σήμερα, όπως προέκυψε από αποφάσεις, τρόπους ενεργείας ή γεγονότα που συνέβησαν στο απώτερο ή εγγύς παρελθόν, με εναλλακτικούς τρόπους και αποφάσεις που θα μπορούσαν να είχαν αναληφθεί και τι πιθανά αποτελέσματα /επιπτώσεις/εξελίξεις δυνητικά θα μπορούσαν να υπάρξουν.
Δύο είναι οι βασικοί τύποι αντιπαραστατικών σκέψεων: ΑΝΟΔΙΚΕΣ και ΚΑΘΟΔΙΚΕΣ (upward & downward).
Με την "ανοδική αντιπαραστατική σκέψη" εξετάζουμε τρόπους με τους οποίους τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί καλύτερα εάν γίνονταν διαφορετικές επιλογές.
Ενώ με την "καθοδική αντιπαραστατική σκέψη" εξετάζουμε τις αποφάσεις και τις δράσεις με τις οποίες τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί χειρότερα από τον τρόπο που εξελίχθηκαν.

ΤΟ "FORESIGHT" ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΥΛΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Το "FORESIGHT", ως προνοητική/προβλεπτική/προοπτική λειτουργία σε ζητήματα γεωπολιτικής, γεωστρατηγικής, γεωοικονομίας, εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, αποτελεί ένα πολύπλοκο πεδίο που συνδυάζει τεχνικές από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους, όπως η πολιτική επιστήμη, οι διεθνείς σχέσεις, το διεθνές δίκαιο, η εξωτερική πολιτική, η αμυντική πολιτική, η στρατηγική (και η επιχειρησιακή τέχνη), η οικονομία κλπ.

Αφορά την συστηματική εξερεύνηση εναλλακτικών μελλοντικών εξελίξεων τάσεων και προοπτικών (χωρίς να επικεντρώνεται στην ακριβή πρόβλεψη), δίνοντας έμφαση στην προετοιμασία και την προσαρμοστικότητα των φορέων λήψης αποφάσεων, για βελτίωση του στρατηγικού σχεδιασμού αλλά και της στρατηγικής και της ανθεκτικότητας προκειμένου να αντιμετωπίσει η χώρα τις τάσεις αυτές αλλά και τις απρόβλεπτες εξελίξεις.
Και αυτό γίνεται με:

1. Σενάρια (Scenario Planning), όπου δημιουργούνται εναλλακτικά μελλοντικά σενάρια με βάση διαφορετικές παραμέτρους και εξελίξεις. Τα σενάρια αυτά βοηθούν στον εντοπισμό τάσεων, αστάθμητων παραγόντων και πιθανών γεωπολιτικών ή στρατηγικών γεγονότων. (Σενάρια για την εξέλιξη της σύγκρουσης σε μια κρίσιμη περιοχή όπως π.χ. η Ουκρανία, η Λιβύη και η Μέση Ανατολή, όπως π.χ. και για τις επιπτώσεις της αλλαγής ηγεσίας σε μια μεγάλη δύναμη).

2. Ανάλυση Τάσεων (Trend Analysis), με την μελέτη των βασικών γεωπολιτικών, γεωοικονομικών και κοινωνικών τάσεων που επηρεάζουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Οι τάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν δημογραφικές αλλαγές, τεχνολογική ανάπτυξη, μεταβολές στις εμπορικές/οικονομικές σχέσεις και στις ενεργειακές ανάγκες, κ.λπ. (π.χ. η αύξηση του πληθυσμού στην Αφρική και η επιρροή της στη μετανάστευση ή η αλλαγή των ενεργειακών πηγών προς πιο πράσινες μορφές και οι γεωπολιτικές τους επιπτώσεις, κλπ).

3. PESTEL Analysis (Πολιτικοί, Οικονομικοί, Κοινωνικοί, Τεχνολογικοί, Περιβαλλοντικοί, Νομικοί παράγοντες), για την ανάλυση εξωτερικών παραγόντων που μπορεί να επηρεάσουν τις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές εξελίξεις. Αυτή η μεθοδολογία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την ανάλυση γεωστρατηγικών κινδύνων και ευκαιριών (όπως π.χ. η εξέταση της επιρροής των τεχνολογικών εξελίξεων στη στρατιωτική ισχύ ή της πολιτικής/κοινωνικής, περιβαλλοντικής αλλαγής σε περιοχές οι οποίες είναι στρατηγικά σημαντικές).

4. SWOT Analysis (Δυνατά Σημεία, Αδυναμίες, Ευκαιρίες, Απειλές) των δυνατών και αδύναμων σημείων ενός κράτους, ενός οργανισμού ή μιας διεθνούς οντότητας, καθώς και των ευκαιριών και απειλών στο εξωτερικό περιβάλλον. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για να χαρτογραφηθούν στρατηγικές επιλογές (όπως π.χ. SWOT ανάλυση για τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας μας προς τις ΗΠΑ, Κίνα ή Ρωσία).

5. Μέθοδος Διαλόγου των Δελφών (Delphi Method), με την συμμετοχή σε κλειστό κύκλο διαλεκτικής παράθεσης θέσεων εμπειρογνωμόνων (αλλά και με διενέργεια συνεντεύξεων), οι οποίοι παρέχουν τις απόψεις τους για τις παρούσες και μελλοντικές εξελίξεις μέσω επαναλαμβανόμενων γύρων συγκεκριμένων ερωτήσεων.
Ο σκοπός είναι να καταλήξουν σε μια συναίνεση σχετικά με τις μελλοντικές τάσεις ή τα πιθανά σενάρια (π.χ. η πρόβλεψη για την παγκόσμια ισορροπία ισχύος σε βάθος δεκαετίας, μέσω κατάθεσης απόψεων, διαλόγων και συνεντεύξεων με πολιτικούς, ακαδημαϊκούς, επιστήμονες, στρατιωτικούς και διπλωμάτες).(Διαφέρει όμως από το "Oxford Style Debate", όπου αναδεικνύονται οι διαφορές θέσεων μέσω της διαλεκτικής αντιπαράθεσης, αν και η συναίνεση είναι επιθυμητή, εν τούτοις δεν επιδιώκεται ως σκοπός.)

6. Μοντελοποίηση και Προσομοιώσεις (Modeling and Simulation) με υπολογιστικά μοντέλα για να σταθμισθούν οι διαφορετικοί ποιοτικοί και ποσοτικοί παράγοντες και παράμετροι που επηρεάζουν τις γεωπολιτικές και στρατηγικές εξελίξεις. Προσομοιώσεις πολιτικών κρίσεων, στρατιωτικών ή οικονομικών συγκρούσεων επιτρέπουν τον πειραματισμό, με διαφορετικά σενάρια (όπως π.χ. για την επίδραση των οικονομικών κυρώσεων σε μια χώρα ή προσομοιώσεις τοπικών συγκρούσεων και πολεμικών σεναρίων).

7. Συστήματα Προειδοποίησης και Ελέγχου (Early Warning Systems), για συλλογή δεδομένων και πληροφοριών από διάφορες πηγές προς ανίχνευση πρώιμων ενδείξεων κρίσεων, συγκρούσεων ή γεωπολιτικών αναταραχών. Αυτά τα συστήματα βοηθούν στην ταχεία αντίδραση και προετοιμασία (π.χ. η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση μεγάλων δεδομένων - big data - από ειδήσεις, κοινωνικά δίκτυα και άλλες πηγές, για την ανίχνευση της αστάθειας και των πιθανών συγκρούσεων σε περιοχές όπως π.χ. η Μέση Ανατολή).

8. Ανάλυση Δικτύων (Network Analysis), που εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ κρατών, διεθνών οργανισμών και μη κρατικών παραγόντων, για να αναλύσει την αλληλεξάρτηση και τις δυναμικές ισχύος και εξουσίας. Χρησιμοποιείται για να μελετηθούν οι αλληλεπιδράσεις σε πολυεπίπεδες γεωπολιτικές καταστάσεις (όπως είναι η ανάλυση της επιρροής διεθνών οργανισμών και αμυντικών συμμαχιών, π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ, ΝΑΤΟ κλπ), στις σχέσεις μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών.

9. Εκτίμηση και Διαχείριση Κινδύνων (Risk Assessment – Risk Management), που εστιάζει στην αναγνώριση και αξιολόγηση των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών κινδύνων και στη λήψη μέτρων για τη μείωσή τους, σε συνδυασμό με την ανάλυση σεναρίων και των μοντέλων κινδύνου (π.χ. η εκτίμηση/αξιολόγηση του κινδύνου για την Ελλάδα από την διεύρυνση της ένοπλης σύγκρουσης στην Μ. Ανατολή και η στρατηγική αντιμετώπιση των κινδύνων).

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Τις επόμενες ημέρες θα δημοσιευθεί το πλήρες καταστατικό του Συνεδρίου και οι στόχοι του, καθώς και η δυνατότητα συν-διοργάνωσης των Συνεδρίων από πολλούς, διαφορετικούς έγκριτους και έγκυρους επιστημονικούς φορείς κάθε φορά, στην λογική ενός έξυπνου, δυναμικού και διαδραστικού δικτύου συνεργαζόμενων επιστημονικών, ακαδημαϊκων φορέων και συναφών οργανισμών, για τα θέματα ενδιαφέροντος του Συνεδρίου "G3 FORESIGHT FORUM".