Πριν μερικές ημέρες στο άρθρο για τις επιχειρησιακές λειτουργίες στον πόλεμο (άμυνα -επίθεση-προστασία), έκανα την διάκριση μετά πολύπλοκων (complex) και περίπλοκων συστημάτων (complicated) και δεσμεύτηκα να κάνω ιδιαίτερη ανάλυση για αυτά.
ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ
Η Συστημική αντίληψη είναι πλέον ενταγμένη σε όλα τα διοικητικά επίπεδα ενός οργανισμού, μία επιχείρησης του κυβερνητικού έργου αλλά και των κοινωνικών συστημάτων.
Η κατανόηση της διαφοράς μεταξύ πολύπλοκων και περίπλοκων συστημάτων είναι απαραίτητη για να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουμε κάθε συστημική οργάνωση (όπως προαναφέρθηκαν) και κατά συνέπεια, να τις διαχειριζόμαστε με επιτυχία στον 21ο αιώνα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους όρους σύνθετο, περίπλοκο και πολύπλοκο συνήθως με το ίδιο αντιληπτικά πλην όμως είναι εξόχως διαφορετικά εννοιολογικά λόγω του χαρακτήρα και της ουσιώδους δομικής διαφορά τους. Για τους περισσότερους, σύνθετος σημαίνει κάτι που είναι εξαιρετικά περίπλοκο είτε πολύπλοκο. Και τα δύο είναι λάθος.
Το σύνθετο αναφέρεται σε δομή/σύνθεση επί μέρους τμημάτων χωρίς να προσδίδεται άμεσα εννοιολογικά σε αυτά κάποιος ιδιαίτερος χαρακτήρας ως προς τις σχέσεις των συνθετικών μερών και των λειτουργιών τους.
Ένα πολύπλοκο σύστημα λειτουργεί με διαφορετική λογική από ένα περίπλοκο σύστημα. Πρόκειται για δύο διαφορετικούς τύπους συστημάτων αντί για διαφορετικούς βαθμούς λειτουργικών αλληλεπιδράσεων.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΕΡΙΠΛΟΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥΠΛΟΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
Πρακτικά μιλώντας, η κύρια διαφορά μεταξύ πολύπλοκων και πολύπλοκων συστημάτων είναι ότι με το πρώτο, μπορεί κανείς να προβλέψει τα αποτελέσματα γνωρίζοντας τις αρχικές συνθήκες εκκίνησης και τις σταθερές δομικές σχέσεις. Σε ένα πολύπλοκο σύστημα, οι ίδιες συνθήκες εκκίνησης μπορούν να παράγουν διαφορετικά αποτελέσματα, ανάλογα με των δυναμικών αλληλεπιδράσεων που δημιουργούνται στα εξελισσόμενα δομικά στοιχεία του συστήματος.
Η διαφορά μεταξύ πολύπλοκων και περίπλοκων συστημάτων έγκειται κυρίως στη φύση της οργάνωσης, της συμπεριφοράς και της δυνατότητας πρόβλεψης των συστημάτων αυτών.
Τα Περίπλοκα Συστήματα (Complicated Systems) αποτελούνται από πολλά δομικά μέρη με γραμμική συμπεριφορά, αλληλεπιδρούν δηλαδή με σταθερό συγκεκριμένο τρόπο, αλλά η αλληλεπίδραση αυτή είναι γενικά προβλέψιμη. Αν και μπορεί να είναι πολύπλοκα από πλευράς αριθμού και διασύνδεσης των εξαρτημάτων, μπορούν να αναλυθούν και να κατανοηθούν σε απομονωμένα τμήματα. Κάθε τμήμα του συστήματος μπορεί να εξεταστεί και να γίνει δαιχειρίσιμο/επισκευαστεί/αναθεωρηθεί ανεξάρτητα. Η συμπεριφορά των περίπλοκων συστημάτων είναι γενικά προβλέψιμη, αν γνωρίζουμε αρκετές πληροφορίες/λεπτομέρειες για τα μέρη του.
Π.χ. Ένας κινητήρας αυτοκινήτου είναι περίπλοκος, η λειτουργία του είναι περίπλοκη. Συγκριμένη και σταθερή και προβλέψιμη. Παρόλο που αποτελείται από πολλά εξαρτήματα, το κάθε εξάρτημα έχει μια συγκεκριμένη λειτουργία που μπορεί να αναλυθεί και να επισκευαστεί ανεξάρτητα.
Η κατασκευή ενός ουρανοξύστη είναι περίπλοκη. Όλη η ζωή των ενοίκων και των εξωτερικών επιδράσεων στον Ουρανοξύστη όμως είναι πολύπλοκη.
Μία ζώνη παραγωγής σε μία βιομηχανία είναι περίπλοκη, όμως η συνολική διοικητική λειτουργία της εταιρείας είναι πολύπλοκη.
Τα Πολύπλοκα Συστήματα (Complex Systems) αποτελούνται από πολλά μέρη που αλληλοεπιδρούν με τρόπο που είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Έχουν μη γραμμική συμπεριφορά, δηλαδή οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μερών είναι εξελισσόμενες δυναμικά, μπορούν να δημιουργήσουν νέες ιδιότητες και συμπεριφορές που δεν μπορούν να προβλεφθούν μόνο από τη μελέτη των μερών του συστήματος. Η συμπεριφορά τους δηλαδή δεν είναι εύκολα προβλέψιμη, καθώς οι μικρές αλλαγές σε ένα μέρος του συστήματος μπορεί να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στο σύνολο. Μόνο ως τάσεις είναι δυνατή κάποια πρόβλεψη κυρίως σε ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Π.χ. το οικοσύστημα ενός δάσους είναι ένα πολύπλοκο σύστημα. Οι σχέσεις μεταξύ των οργανισμών, του κλίματος, και άλλων παραγόντων δημιουργούν μια δυναμική που δεν μπορεί να προβλεφθεί πλήρως. Η λειτουργία των πόλεων όμως είναι πολύπλοκη. Τα έμβια όντα είναι πολύπλοκα.
ΣΥΝΕΠΩΣ
• Τα περίπλοκα συστήματα είναι προβλέψιμα και αναλύσιμα, έχει μια άμεση και ξεκάθαρη γραμμική σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Για κάθε ενέργεια, υπάρχει μια ανάλογη αντίδραση, είναι ελεγχόμενο και επιτρέπει μόνιμες λύσεις. Τα προβλήματά του μπορεί να είναι κάποτε δύσκολο να λυθούν αλλά μπορούν να λυθούν, με κανόνες και διαδικασίες μετά από μια ορθολογική και εξειδικευμένη αξιολόγηση.
• Ένα πολύπλοκο σύστημα αποτελείται από στοιχεία που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους επιδεικνύοντας μια δυναμική και προσαρμοστική συμπεριφορά. Οι σχέσεις είναι πιο σημαντικές από τα ίδια τα στοιχεία. Σημασία έχουν οι αλληλεπιδράσεις που είναι μη γραμμικές, μπορούν δηλαδή να προκαλέσουν απρόβλεπτες συμπεριφορές, χωρίς αναλογικότητα και ενιαία αναγνωρίσιμη αιτία.
Μικρές ενέργειες μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστιες αντιδράσεις, ενώ μεγάλες παρεμβάσεις μπορεί να αποδειχθούν αναποτελεσματικές. Είναι πιο ασταθή και μη προβλέψιμα λόγω αυτών των δυναμικών αλληλεπιδράσεων και της εξελικτικής τάσης που τα χαρακτηρίζουν.
Η κατανόηση του συνόλου (κυρίως ως τάση και όχι πατερναλιστικά) απαιτεί ανάλυση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μερών και των αναδυόμενων ιδιοτήτων (emergent properties) ως εξελισσόμενο σύστημα.
Δεν είναι δυνατό να τα αντιμετωπίσουμε με κατακερματισμένο τρόπο ή να τα αναγάγουμε σε σταθερούς κανόνες ή άκαμπτες διαδικασίες, είναι απαραίτητο να τα κατανοήσουμε με ολοκληρωμένο τρόπο, αναλύοντας ολόκληρο το σύστημα προκειμένου να εγκαθιδρύσουμε αρχές για να επηρεάσουμε τις τάσεις με αρχές (όπως είναι προφανές στα περιβαλλοντικά, διοικητικά και κοινωνικά συστήματα).
Η κατανόηση του τι είναι πολύπλοκο σύστημα (έναντι του περίπλοκου ή απλά του σύνθετου) σημαίνει επίσης ότι συνειδητοποιούμε ότι π.χ. ένα κοινωνικό σύστημα, ένας οργανισμός, μια εταιρεία δεν μπορούν να «διορθωθούν» ή να «λυθούν μόνο με απλά διαχειριστικά μέτρα τα προβλήματα (είναι αναγκαία κι αυτά αλλά δεν επαρκούν)», όπως ένα άτομο (πολύπλοκο σύστημα κι αυτός) δεν μπορεί απλά να «διορθωθεί».
Αυτό που μπορούν (και είναι αναγκαίο) να κάνουν οι φωτισμένοι ηγέτες είναι να δημιουργήσουν το καλύτερο δυνατό περιβάλλον ώστε η κοινωνία, ο οργανισμός, η εταιρεία και τα μέλη τους να μπορούν να ευδοκιμήσουν σε συμφωνία με τον σκοπό, τις αρχές και τις αξίες της κοινωνίας/του οργανισμού/της εταιρείας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου