ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΕΚΥΨΑΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ BAYESIAN

ΜΕΤΡΟ-ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ-ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ-ΥΠΕΡΒΑΣΗ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ – ΠΡΟΟΔΟΣ –ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ

Μέσα από συζητήσεις και δημοσιεύσεις διαπίστωσα το μεγάλο δημόσιο ενδιαφέρον για την βύθιση του «αβύθιστου» αυτού σκάφους, με το δεύτερο μεγαλύτερο κατάρτι στον κόσμο, που έφερνε στα άκρα την συνολική κατασκευή, προκειμένου να επιτύχει λίγους κόμβους παραπάνω ταχύτητα. Και συχνά η συζήτηση προχώρησε και σε άλλα υπερβολικά ανθρώπινα δημιουργήματα, όπως τα τεράστια κρουαζιερόπλοια, οι πανύψηλοι ουρανοξύστες και τα ρεκόρ μεγαλείου που διεκδικούν ιστορικά τα υπερμεγέθη φαραωνικά έργα.

Η κατάληξη των συζητήσεων είναι ο προβληματισμός για τις έννοιες του μέτρου και της μετριότητας, της τόλμης του πρωτοπόρου και της “αλαζονείας” της υπέρβασης του μέτρου.
Η διαφορά μεταξύ του "μέτρου" και της "μετριότητας" είναι ουσιαστική και αφορά τη θετική ή αρνητική αξία που προσδίδεται σε κάθε έννοια.

1. Το "μέτρο" αναφέρεται στην έννοια της ισορροπίας, της αυτοσυγκράτησης, της αίσθησης του κατάλληλου βαθμού, της εύρεσης της κατάλληλης ποσότητας και ποιότητας. Στην ουσία είναι η αρχή της χρυσής τομής, όπου σταθμίζονται οι θετικές και αρνητικές παράμετροι και επιλέγεται η σύνθεση με την καλύτερη σχέση μεταξύ τους, σταθερότητας, αρμονίας και λειτουργικότητας.
Είναι μία έννοια δημιουργική, υποδηλώνει μια θετική ποιότητα, καθώς χαρακτηρίζει την ικανότητα κάποιου να δρα με σύνεση και κρίση και αντανακλά την ανάγκη της κοινωνίας αλλά και του ατόμου για γραμμική εξέλιξη με σταθερότητα, εφικτότητα, μείωση των κινδύνων και αποδοχή.
- Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, στο έργο του Ηθικά Νικομάχεια, θεωρεί ότι η αρετή βρίσκεται στη μέση οδό μεταξύ δύο άκρων (υπερβολής και έλλειψης) και ότι το μέτρο είναι το κλειδί για μια ενάρετη και ευτυχισμένη ζωή.
- Στους διάλογους του Πλάτωνα, ιδιαίτερα στο Φαίδρος και την Πολιτεία, υπάρχουν αναφορές στη σημασία της ισορροπίας και του μέτρου στην ψυχή και την πολιτεία.
- Ο Λατίνος ποιητής Οράτιος, στο έργο του Ars Poetica και τα Satires, εξυμνεί το "χρυσούν μέτρον" (aurea mediocritas). Αναφέρεται στην έννοια του μέτρου ως την επιθυμητή μέση οδό, αποφεύγοντας τα άκρα.
- Ο Μπλεζ Πασκάλ στις “Σκέψεις” του αναλύει την ανθρώπινη φύση, το πάθος γιε εξέλιξη ταυτόχρονα με την αναζήτηση της ισορροπίας. Αναγνωρίζει την τάση του ανθρώπου να πέφτει σε άκρα και επισημαίνει τη σημασία του μέτρου στην αναζήτηση της αλήθειας και της αρετής.

2. Η "μετριότητα", από την άλλη, έχει αρνητική χροιά και σημαίνει την έλλειψη εξαιρετικών ικανοτήτων, ενδιαφέροντος ή αξίας. Αναφέρεται σε κάτι που είναι απλά μέσο ή συνηθισμένο, χωρίς να ξεχωρίζει ή να φτάνει σε υψηλά επίπεδα αριστείας. Η μετριότητα συχνά συνδέεται με την έλλειψη φιλοδοξίας, δημιουργικότητας ή πάθους, και εκφράζει μια κατάσταση στασιμότητας ή ανικανότητας να υπερβεί κανείς το μέσο όρο.
- Στα Δοκίμια του, ο Μονταίν αναλύει την ανθρώπινη φύση και προωθεί την ιδέα της αυτογνωσίας και της ισορροπίας. Συχνά προτρέπει στην αναζήτηση του μέτρου μεν (καθώς θεωρεί την εσωτερική ισορροπία ως κλειδί για μια αυθεντική ζωή), αλλά στην αποφυγή της μετριότητας που είναι ανασταλτική έννοια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.
- Ο Φρίντριχ Νίτσε στα έργα του, όπως το “Τάδε έφη Ζαρατούστρα” και “Η Γέννηση της Τραγωδίας" κριτικάρει τη μετριότητα και εξυμνεί την υπέρβαση του μέσου ανθρώπου προς το "Υπεράνθρωπο". Εδώ η μετριότητα αντιμετωπίζεται ως εχθρός της ανθρώπινης δημιουργικότητας και εξέλιξης.

Το "μέτρο" δηλαδή είναι μια θετική αρχή που μας καθοδηγεί προς την αρετή και την ισορροπία, ενώ η "μετριότητα" είναι μια αρνητική κατάσταση που υποδηλώνει την απουσία αριστείας και την παραμονή στο μέσο επίπεδο.

ΟΜΩΣ

Η ιστορική εμπειρία μας δείχνει ότι η ανθρώπινη πρόοδος, η επιδίωξη της αριστείας, τα επιτεύγματα σε κάθε τομέα, η τέχνη, η επιστήμη και η καινοτομία απαιτούν την υπέρβαση του μέσου όρου, την διαρκή ώθηση πέρα από το "μέτρο", προς τα άνω άκρα, την νέα δημιουργικότητα και την προοδευτική επέκταση των δυνατοτήτων, με αμφισβήτηση του κατεστημένου της καθεστηκυίας γνώσης και των καθιερωμένων ορίων.

ΜΕΤΡΟ ΕΝΑΝΤΙ ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ

Η αντιπαράθεση μεταξύ του "μέτρου" και της "αλαζονείας" είναι ένα κεντρικό θέμα στα ανθρώπινα πράγματα, ηθικά και πνευματικά, ως προς τις ανθρώπινες αρετές και τα ελαττώματα. Αυτές οι δύο έννοιες αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στη συμπεριφορά και τη ζωή, με διαφορετικές συνέπειες για το άτομο και την κοινωνία.

1. Η "αλαζονεία" είναι η υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, η υπεροψία και η υπερβολική εκτίμηση των ικανοτήτων ή της αξίας κάποιου, η υπέρβαση των ορίων που επιβάλλονται από την λογική και την ηθική, που αγνοεί τις φυσικές ή κοινωνικές νόρμες, οδηγώντας σε συμπεριφορές που διαταράσσουν την κοινωνική αρμονία και τη δικαιοσύνη.
Στην ελληνική σκέψη, η αλαζονεία (ύβρις) θεωρείται σοβαρό ηθικό ελάττωμα και στους κλασσικούς χρόνους συνδεόταν (και συνδέεται) με την αδικία και την προσβολή των θεών ή των άλλων ανθρώπων. Η αλαζονεία οδηγεί σε υπερβολές, στην περιφρόνηση του μέτρου, και συχνά σε καταστροφικά αποτελέσματα.

2. Η αντιπαράθεση του μέτρου με την αλαζονεία αντανακλά την αιώνια μάχη μεταξύ της αρετής και του ελαττώματος. Το μέτρο προϋποθέτει σοφία (κατά τον Αριστοτέλη, η ικανότητα να μπορείς να διακρίνεις το τι συνιστά μέτρο ποιοτικά και ποσοτικά), αυτογνωσία και επίγνωση των προσωπικών δυνατοτήτων και των ορίων τους, προσφέροντας έναν δρόμο προς την ισορροπία, την ευδαιμονία και την κοινωνική αρμονία, ενώ η αλαζονεία από την άλλη, είναι η έλλειψη αυτής της αυτογνωσίας, οδηγεί στην υπερβολή, στην “ύβρη”, στο ηθικό "τύφλωμα", στην διάσπαση και συχνά στην καταστροφή.

Μπορεί κάποτε να φέρει βραχυπρόθεσμη επιτυχία, αλλά τελικά οδηγεί στην πτώση, καθώς οι πράξεις της αλαζονείας μπορεί να απομονώσουν το άτομο, προκαλούν εχθρότητα γιατί συχνά προσβάλλουν τους άλλους και την φυσική τάξη.
Στην φιλοσοφική σκέψη, το μέτρο θεωρείται ως ο ιδανικός δρόμος που αποφεύγει τις παγίδες της υπερβολής και της αλαζονείας.

Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΈΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΜΕΤΡΟΥ-ΟΡΑΜΑΤΟΣ - ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ - ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ – ΝΕΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Οι πρωτοπόροι, είτε σε επιστημονικούς είτε σε τεχνολογικούς είτε σε κοινωνικούς τομείς, συχνά επιτυγχάνουν σπουδαία επιτεύγματα ακριβώς επειδή έχουν όραμα, τολμούν να αμφισβητήσουν (ΟΡΑΜΑ) και να υπερβούν τα καθιερωμένα όρια, το υπάρχον κατεστημένο μέτρο και την καθεστηκυία γνώση (ΘΕΣΗ), θέτοντας νέες προκλήσεις και στόχους (ΑΝΤΙΘΕΣΗ) που μέχρι τότε θεωρούνταν αδιανόητοι.

Όταν αυτές οι καινοτομίες ή οι νέες μέθοδοι γίνονται αποδεκτές και υιοθετούνται ευρέως, δημιουργούν το “ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ”, ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο (ΣΥΝΘΕΣΗ). Αυτό το νέο μέτρο αντιπροσωπεύει τα νέα όρια του εφικτού, τα οποία αντικαθιστούν τα προηγούμενα.

Με άλλα λόγια, οι υπερβάσεις του χθες γίνονται τα στάνταρ του σήμερα. Στο ηθικό και πνευματικό πεδίο, το νέο μέτρο μπορεί να αντικατοπτρίζει μια εξέλιξη στις αντιλήψεις μας για την αρετή και την ανθρώπινη αριστεία. Αυτό που κάποτε θεωρούνταν υπερβολή ή ακραίο, με την πάροδο του χρόνου μπορεί να γίνει το νέο πρότυπο αρετής ή επιτυχίας.

Η κοινωνία, με την αποδοχή και υιοθέτηση αυτών των νέων προτύπων, επιβεβαιώνει και ενσωματώνει τις αλλαγές, δημιουργώντας έτσι ένα νέο σύνολο προσδοκιών και στόχων. Αυτό το νέο μέτρο καθοδηγεί τις επόμενες γενιές, μέχρι να εμφανιστούν νέοι πρωτοπόροι που θα αμφισβητήσουν και αυτό το μέτρο.

Η εξέλιξη αυτή συνήθως είναι μη γραμμική, γιατί η πρόοδος δεν ακολουθεί μια σταθερή, προβλέψιμη πορεία, αλλά αντίθετα μπορεί να περιλαμβάνει άλματα, διακυμάνσεις, ξαφνικές αλλαγές και ασυνέχειες. Αυτή η μη γραμμική φύση της εξέλιξης είναι εμφανής σε πολλούς τομείς, όπως η επιστήμη, η τεχνολογία, η κοινωνία, η εκπαίδευση, ο αθλητισμός και ο πολιτισμός.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ – ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΑΖΟΝΕΙΑΣ;

Αυτή η διαλεκτική εξέλιξη είναι ουσιαστική για την πρόοδο της ανθρώπινης γνώσης και της κοινωνίας.
Η υπέρβαση του μέτρου από τους τολμηρούς πρωτοπόρους δεν καταργεί το μέτρο αλλά το επαναπροσδιορίζει, διαμορφώνοντας ένα νέο πλαίσιο που καθορίζει τις μελλοντικές επιδιώξεις και προκλήσεις.
Αυτή η διαδικασία είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης προόδου και της συνεχούς αναζήτησης για αριστεία και καινοτομία. Το νέο μέτρο, που προκύπτει από την υπέρβαση, θέτει τους όρους για την επόμενη φάση εξέλιξης και προόδου.

Μήπως τελικά η έννοια της αλαζονείας πρέπει να επαναπροσδιορισθεί, με άλλα ηθικά και ουσιαστικά χαρακτηριστικά και όχι μόνο με την τάση υπέρβασης της κατεστημένης γνώσης και δυνατότητας, ένα στοιχείο που συχνά σχετίζεται με την αλαζονεία, όμως έχει θετικό χαρακτήρα, ειδικά όταν αυτό οδηγεί σε επιστημονική, τεχνολογική, περιβαλλοντική, κοινωνική και ατομική πρόοδο;

Ο επιχειρούμενος επαναπροσδιορισμός αυτός της αλαζονείας θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξής διάκριση:

1. Της δημιουργικής υπέρβασης ή θετικής αλαζονείας με όραμα, όταν η αλαζονεία βασίζεται στην αυτογνωσία (ικανότητα, δυνατότητες, προετοιμασία) και τη βαθιά κατανόηση των δυνατοτήτων και των συνεπειών των πράξεων ( η έννοια του μέτρου ενυπάρχει εδώ ως δυναμικό πλέον στοιχείο), ενσωματώνει το θάρρος, την τόλμη και τη φιλοδοξία να ξεπεράσει κανείς τα όρια της υπάρχουσας γνώσης και να φέρει αλλαγές που προάγουν την ανθρώπινη κατάσταση, τότε αυτή μπορεί να θεωρηθεί δημιουργική και απαραίτητη για την πρόοδο.

2. Της καταστροφικής υπέρβαση ή αρνητικής αλαζονείας, όταν ελλείποντος του μέτρου ως αυτογνωσία και ως ηθικό χαρακτηριστικό, η αλαζονεία οδηγεί σε υπεροψία, περιφρόνηση των άλλων και των ηθικών κανόνων, και στην αδιαφορία για τις συνέπειες των πράξεων, καθιστάμενη καταστροφική, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο το άτομο, αλλά και την κοινωνία.

Συνεπώς,
τα ηθικά και ουσιαστικά χαρακτηριστικά που διέπουν την δημιουργική/ θετική αλαζονεία με όραμα, ενσωματώνουν την έννοια του μέτρου (ως χαρακτηριστικό που προάγει την υπευθυνότητα και την αυτογνωσία, την ικανότητα, προετοιμασία, επίγνωση των συνεπειών των πράξεων και την προθυμία να αναλάβει κανείς τις συνέπειες), τον σεβασμό στην συλλογική ευημερία (που δεν αποσκοπεί στην αποκλειστικά στην προσωπική δόξα, αδιαφορώντας για τις αρνητικές επιπτώσεις στους άλλους) στην βελτίωση της κοινωνίας ως σύνολο, μέσω της καινοτομίας, της δημιουργικότητας και της νέας γνώσης (που δημιουργούν το ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ, δυναμικό εξελισσόμενο και μη γραμμικό).

#Μέτρο #Μετριότητα #Αλαζονεία #Όραμα #Υπέρβαση #καινοτομία #Bayesian