ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΟΠΩΣ ΟΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Δυστυχώς οι περισσότεροι δημόσιοι λειτουργοί (που ψηφίζονται για να επιτελέσουν νομοθετικό έργο) είναι παντελώς άσχετοι και ανίκανοι να ανταποκριθούν στο έργο που τους εμπιστεύθηκε ο λαός και ακόμη χειρότερα είναι αδιάβαστοι και αδιάφοροι, εάν ακούσει κανείς τις διεργασίες στην βουλή, διαβάσει τις αποφάσεις επιτροπών και διαπιστώσει τα προβλήματα που έχουν οι νόμοι που ψηφίζονται.

Και φυσικά όταν οι περισσότεροι υπουργοί, υφυπουργοί και ΓΓ έχουν αναδειχθεί αποκλειστικά και μόνο από τον κομματικό σωλήνα, χωρίς να έχουν κάποια επαγγελματική εξειδίκευση, ούτε να έχουν τα πρακτικά εχέγγυα ότι γνωρίζουν το θέμα θεωρητικά και πρακτικά ώστε να μπορούν να διοικήσουν και να φέρουν εις πέρας το έργο που τους ανατίθεται, τότε φυσικό είναι να αμφισβητείται τόσο έντονα ο κρατικός μηχανισμός, αλλά και οι θεσμοί, όπως αμφισβητούνται σήμερα από τους πολίτες.
Ας δούμε το θέμα των δημόσιων αγαθών, όπως είναι οι παραλίες της χώρας, ώστε να ολοκληρώσουμε το ζήτημα του προηγούμενου άρθρου μου, για την ανυπαρξία ελέγχων στην εφαρμογή των νόμων.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ - ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Τα δημόσια αγαθά, όπως οι παραλίες, αποτελούν σημαντικό αντικείμενο μελέτης στην οικονομική θεωρία και τη δημόσια πολιτική.
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που εξηγούν τη φύση, τη διαχείριση και τα προβλήματα που σχετίζονται με τα δημόσια αγαθά αλλά το θέμα είναι πρωτίστως ιδεολογικό.
Οι νεοφιλελεύθεροι υποστηρίζουν την απόλυτη ελευθερία της αγοράς, όπου οι τιμές και η πρόσβαση καθορίζεται από τον ανταγωνισμό, ενώ οι κοινωνικά φιλελεύθεροι, αλλά και οι σοσιαλιστές, έχουν τελείως διαφορετική αντίληψη για τα δημόσια αγαθά, την χρήση, πρόσβαση και αξιοποίηση αυτών ως δημόσιων πόρων.

1. Με βάση την Θεωρία των Δημόσιων Αγαθών (Public Goods Theory - κλασσικά συγγράμματα από τον Paul Samuelson, James Buchanan, Richard Musgrave), όπως έχει εκφρασθεί από σημαντικούς οικονομολόγους, υπάρχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά στα δημόσια αγαθά όπως οι παραλίες.

• Η μη ανταγωνιστικότητα (non-rivalry), και η μη αποκλεισιμότητα (non-excludability - δηλαδή η αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των προσώπων προς τα οποία κατανέμεται η χρήση και πρόσβαση). Η μη ανταγωνιστικότητα σημαίνει ότι η άδεια εκμετάλλευσης σε κάποιον επιχειρηματία (που του έχει εκχωρηθεί ως δικαίωμα χρήσης υπέρ των πολιτών, διατηρώντας πάντα τον δημόσιο χαρακτήρα του), είτε χρήσης του αγαθού από ένα άτομο, δεν μειώνει τη διαθεσιμότητά για όλους τους άλλους.

Η μη αποκλεισιμότητα σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί κανείς από τη χρήση του αγαθού με τεχνητούς τρόπους και με την καταπάτηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των προσώπων προς τα οποία κατανέμεται η χρήση, αλλά υπάρχει δυνατότητα ίσης πρόσβασης σε όλους. Οι παραλίες, ο αέρας, ο δημόσιος φωτισμός, η δημόσια ασφάλεια και η εθνική άμυνα είναι παραδείγματα δημόσιων αγαθών.

• Το συχνότερο παρατηρούμενο είναι η αποτυχία της αγοράς (Market Failure), επειδή τα δημόσια αγαθά δεν πρέπει να ευνοούν κίνητρα για υπερεκμετάλλευση, καταστρατήγηση των προηγούμενων αρχών, αποκλεισμό και ιδιωτική επιλεκτικότητα και ανεξέλεγκτο ελεύθερο ανταγωνισμό.
Είναι αναγκαίο ότι απαιτείται κρατική παρέμβαση για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητάς των δημόσιων αγαθών και την πιστή τήρηση των δύο αρχών "της μη ανταγωνιστικότητας" και "της μη αποκλειστικότητας".

• Γι αυτό χρειάζεται δημόσια παρέμβαση και καθορισμός ανώτατης τιμής για τις ρεζερβέ πρακτικές και τις τιμές ενοικίασης των ομπρελοκαθισμάτων (εάν είναι πολύ υψηλές ευνοούν την καταπάτηση της αρχής της μη αποκλειστικότητας), την απαγόρευση για τις ρεζερβέ πρακτικές, καθώς και ο συνεχής έλεγχος για την καταπολέμηση κάθε είδους κατάχρησης του δικαιώματος εκμετάλλευσης του δημόσιου αγαθού που πρέπει να γίνεται πάντα υπέρ του κοινωνικού συνόλου.

• Το στοιχείο ισορροπίας στην χρήση των δημόσιων αγαθών (όπως οι παραλίες), πάνω στο οποίο βασίζεται η εκχώρηση της εκμετάλλευσης των δημόσιων αγαθών (ώστε να υπάρχει μέριμνα καθαρισμού, προστασίας κλπ), βασίζεται στην Θεωρία της Τραγωδίας των Κοινών (Tragedy of the Commons), όπως διαμορφώθηκε από την ανάλυση της ανεξέλεγκτης χρήσης τους (χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο και αρχές ελέγχου) .

Και αυτό συμβαίνει, όταν ένα αγαθό είναι κοινόχρηστο και ανοιχτό σε όλους χωρίς εποπτεία και έλεγχο (όπως τότε οι παραλίες), υπάρχει κίνδυνος υπερβολικής εκμετάλλευσής του.
Επειδή όλοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το κοινό αγαθό για το προσωπικό τους όφελος, τελικά το αγαθό καταστρέφεται ή εξαντλείται.
Όμως στο ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει και η κατάχρηση και υπερεκμετάλλευση του δημόσιου αγαθού από τον ιδιώτη επιχειρηματία (π.χ. μια παραλία που δεν διαχειρίζεται σωστά μπορεί να υποστεί ρύπανση, υπερπληθυσμό ή άλλη υποβάθμιση). Για αυτό είναι αναγκαίοι να υπάρχουν οι περιορισμοί στην εκμετάλλευση και αυστηροί κρατικοί/δημοτικοί έλεγχοι.

2. Νομοθετική προστασία: Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει νόμους που κατοχυρώνουν το δικαίωμα πρόσβασης στις παραλίες.
Η ΕΕ ενθαρρύνει την προστασία των ακτών και την ελεύθερη πρόσβαση του κοινού. Σε πολλές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, οι παραλίες θεωρούνται κοινόχρηστα αγαθά και προστατεύονται από το Σύνταγμα ή ειδικούς νόμους.
Στις ΗΠΑ, πολλές πολιτείες έχουν νόμους που διασφαλίζουν την πρόσβαση του κοινού στις παραλίες, όπως ο "Public Trust Doctrine" που αναγνωρίζει την ακτή ως δημόσια περιουσία.

3. Η τοπική αυτοδιοίκηση παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση και προστασία των παραλιών.
Οι τοπικές αρχές μπορούν να επιβάλλουν κανόνες που απαγορεύουν την αποκλειστική χρήση ή τον περιορισμό της πρόσβασης και να αναπτύξουν υποδομές, όπως μονοπάτια και δημόσιες εισόδους, για να διευκολύνουν την πρόσβαση του κοινού και οφείλουν να κάνουν συνεχείς ελέγχους καλής λειτουργίας τους ( αλήθεια τι κάνουν οι Δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες στην χώρα μας; Ο ένας ρίχνει τις ευθύνες στον άλλο και δεν κάνουν τα όσα τους αναλογούν).

4. Πολύ συχνά τα δικαστήρια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία της πρόσβασης στις παραλίες και στην τήρηση των δύο αυτών σημαντικών αρχών, Όμως εάν η εκτελεστική εξουσία δεν θέλει ή δεν μπορεί να εφαρμόσει τους νόμους και τις δικαστικές αποφάσεις, τότε κανένα δικαιϊκο σύστημα δεν μπορεί να διασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών και τα δημόσια αγαθά.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Συνολικά, η προστασία των παραλιών, ως δημόσιων αγαθών, απαιτεί συνδυασμό νομικών, διοικητικών και περιβαλλοντικών μέτρων που εξασφαλίζουν την ελεύθερη πρόσβαση και χρήση τους από το κοινό, επί τη βάσει των δύο σημαντικών αρχών, "της μη αποκλειστικότητας" και "της μη ανταγωνιστικότητας" (τα όρια τα θέτει το κράτος), διατηρώντας ταυτόχρονα την περιβαλλοντική τους αξία.

ΣΗΜ: Το Σύνταγμα της Ελλάδας (και νόμοι) περιλαμβάνουν διατάξεις που αναφέρονται στα δημόσια αγαθά και την προστασία τους, καθώς και στη διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε αυτά (Σ Άρθρο 24, άρθρο 18, άρθρο 106).