ΤΟ "ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ" (ΙΝ.Α.Π.) ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκε η "Ακαδημία Πολιτικής Αλέξανδρος Παπαναστασίου", εισήγαγε πολλές καινοτομίες στις εκδηλώσεις της.

Ξεκινώντας από τον αρχικό σκοπό που ήταν η εκπαίδευση των στελεχών που ήθελαν να ασχοληθούν με τα κοινά (πολιτική και αυτοδιοίκηση), εξ ου και ο τίτλος Ακαδημία και συνεχίζοντας στον τρόπο και τους σκοπούς που διοργάνωνε επιστημονικές εκδηλώσεις και συνέδρια.

Π.χ. "Ο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ" με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, μία εκδήλωση που έγινε στο «Μουσείο Αλέξανδρος Παπαναστασίου» στην ιδιαίτερη πατρίδα του στο Λεβίδι, έδειξε ένα νέο τρόπο για να προσεγγίζουμε προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους στην δημόσια πολιτική και επιστημονική σφαίρα.

Εκεί, με παραστατικό τρόπο, τέθηκαν ερωτήματα τα οποία στην πράξη απασχολούν την σημερινή κοινωνική και πολιτική ζωή και απαντήθηκαν μέσα από τα γραπτά και το έργο του Παπαναστασίου, ως ένα ζωντανός διαχρονικός διάλογος με τον ίδιο, στο ιστορικό γίγνεσθαι.

Ο τίτλος "Ακαδημία" αναγκαστικά πλέον δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αφού η Ακαδημία Αθηνών έχει επιβάλλει, και δια νόμου δεν εγκρίνεται η χρήση του όρου από άλλους φορείς επίσημα.

Και έκτοτε ονομάσθηκε «Ινστιτούτο Αλέξανδρος Παπαναστασίου» (ΙΝ.Α.Π.) , με διευρυμένους πλέον σκοπούς και με πολλές καινοτομίες στον τρόπο που διενεργεί τις εκδηλώσεις και τα συνέδρια.

Σκοπός των εκδηλώσεων και συνεδρίων δεν είναι οι αυτάρεσκοι μονόλογοι και οι στείρες παρουσιάσεις, αλλά οι δυναμικοί, δημιουργικοί και διεπιστημονικοί διάλογοι μεταξύ προσωπικοτήτων που γνωρίζουν σε βάθος τα θέματα που εξετάζονται και καλούνται να συνθέσουν νέες προσεγγίσεις και ιδέες στον τρόπο που τα αντιμετωπίζουμε, στον τρόπο που τα αντιλαμβάνεται η πολιτική, επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα.

Οι εργασίες γίνονται με την αξιοποίηση πολλών σημαντικών μεθόδων διευκόλυνσης των διαλόγων και της δημιουργικής σύνθεσης, όπως:

1. "Συνεδριάσεις σε στρογγυλά τραπέζια με διεπιστημονική συμμετοχή", επί συγκεκριμένων ερωτημάτων και με αυστηρά περιορισμένο κοινό με προσκλήσεις.

2. "Εφαρμογή "Chatham House Rule", όπου η συζήτηση γίνεται ελεύθερα, χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, καθηλωτικές πολιτικές ορθότητες και κατά συνθήκη ψεύδη. Το αποτέλεσμα της διαλεκτικής διεργασίας καταγράφεται στα συμπεράσματα αλλά δεν δημοσιεύεται το ποιος το είπε.

3. Αξιοποίηση της "Τεχνητής νοημοσύνης- ΑΙ" ως Σύνεδρο": Στο 2ο Συνέριο στη Θεσσαλονίκη εφαρμόσθηκε πιλοτικά για πρώτη φορά με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) θα ενταχθεί τώρα σε όλες τις συνεδριάσεις, ως συμμετέχων στο Τραπέζι του διαλόγου, παρέχοντας τις απαντήσεις σε κατάλληλα υποβληθέντα ερωτήματα.

Η χρήση της ΑΙ μας δίνει την δυνατότητα να διερευνήσουμε τα όρια της και τον τρόπο που θα μπορούσε να είναι εκμεταλλεύσιμη ως δημιουργικό εργαλείο σε εφαρμοσμένα ζητήματα.

Σε βάθος χρόνου και με δεδομένο ότι σε όλο τον κόσμο πολλοί καταφεύγουν με ερωτήματα στην ΑΙ, οι απαντήσεις της θα είναι ένα άμεσο δείγμα, για το πως επηρεάζει τις απόψεις όλων αυτών που την ερωτούν για ανάλογα θέματα εθνικού ενδιαφέροντος μας.

4. "Oxford Style Debate (Τροπ.)": Στις συνεδριάσεις των στρογγυλών Τραπεζιών έχει υιοθετηθεί και η μέθοδος "Oxford Style Debate” (κυρίως ως εργαλείο διαμόρφωσης εφαρμόσιμων θέσεων και όχι ως διδακτικό), όπου η διαλεκτική εξέταση των κρίσιμων ερωτημάτων και των εφαρμοσμένων πολιτικών επιλογών γίνεται από εκπροσώπους διαφορετικών σχολών σκέψης.

5. ΠΑΙΓΝΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ: Για πρώτη φορά σε συνεδριάσεις αυτής της μορφής, (με πρακτικό χαρακτήρα δημόσιου διαλόγου και αντιπαράθεσης επί συγκεκριμένων πολιτικών και στρατηγικών επιλογών), εφαρμόζονται δύο ειδών παίγνια:

α) Προσομοίωσης επί στρατηγικών επιλογών σε πραγματικά προβλήματα και πιθανά σενάρια.

β) Παίγνια ορθολογικής στάθμισης των πολιτικών επιλογών (με χρήση matrices και Decision Trees).

6. ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ, όπως η γεωπολιτική της κλιματικής αλλαγής, η γεωπολιτική της διαστημικής εξερεύνησης, η Ψηφιακή γεωπολιτική (ο ρόλος των ψηφιακών τεχνολογιών στη διαμόρφωση των γεωπολιτικών σχέσεων και των στρατηγικών επιλογών, όπως η κυβερνοασφάλεια, η ψηφιακή προπαγάνδα και η επιρροή των κοινωνικών δικτύων), οι Κοινωνικές διαστάσεις της γεωπολιτικής (ο τρόπος με τον οποίο οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τις κοινωνίες και τις πολιτισμικές διαφορές, όπως οι μεταναστευτικές ροές, οι εθνοτικές συγκρούσεις και οι ανθρώπινες δικαιώματα).

7. Η εξέταση των θεμάτων με την μέθοδο της "ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ (Reverse Causality)", όπου αμφισβητούνται οι συμβατικές προσεγγίσεις και η ισχύς παραδοσιακών αντιλήψεων στις σχέσεις αιτίου και αιτιατού (π.χ. αντί να αναλυθεί πώς η πολιτική αλληλεπίδραση μεταξύ χωρών επηρεάζει τις οικονομικές εξελίξεις, διερευνάται η αντίστροφη δυνητική σχέση, πώς δηλαδή οι εσωτερικές οικονομικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική δυναμική). Αυτή η προσέγγιση δημιουργεί νέες προοπτικές για την αμφίδρομη σχέση των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών διεργασιών.

8. Η εξέταση των "ΑΦΗΡΗΜΕΝΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (Abstract Impact Approach)", όπου εξετάζονται οι πιθανές επιπτώσεις από τις σχέσεις/αντιπαλότητες/συγκρούσεις μεταξύ δύο κρατών, όχι μόνο στο απομονωμένο διμερές περιβάλλον αλλά και ως προς τις πιθανές αφηρημένες επιπτώσεις σε διάφορους τομείς, όπως είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην περιβαλλοντική αειφορία, στην παγκοσμιοποίηση, στις κοινωνίες/κοινωνική συνοχή, στην παγκόσμια ασφάλεια κλπ.

Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε αναπάντεχες συνειδητοποιήσεις και αποκαλύπτει δυνατότητες ή απειλές που δεν είχαν ληφθεί υπόψη προηγουμένως, λόγω περιορισμένου πεδίου ανάλυσης.

Πόσο μάλλον όταν μέσα στον πολύπλοκο αλγόριθμό των διεθνών σχέσεων και των γεωπολιτικών εξελίξεων υπεισέρχονται και νέες ραγδαίες εξελίξεις, τόσο στο περιβάλλον όσο και στην τεχνολογία, που δημιουργούν νέα ανταγωνιστικά πεδία, νέες προκλήσεις, προσδοκίες και φιλοδοξίες μεταξύ των κρατών.

9. Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις μας αναγκάζουν πάψουμε να σκεφτόμαστε με παραδοσιακούς τρόπους και να εξετάσουμε τα θέματα με την μέθοδο της "ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ" (priority inversion approach). Συνήθως, σε συνέδρια και εκδηλώσεις αυτής της μορφής οι προτεραιότητες στην εξέταση θεμάτων είναι δεδομένες και επικεντρώνονται σε παραδοσιακά ζητήματα αντιπαλότητας/κρίσεων/συγκρούσεων. Η αντισυμβατική προσέγγιση που προτείνουμε, της αναστροφής προτεραιοτήτων, έχει ως στόχο την ανατροπή αυτής της συμβατικής λογικής, όπου εξετάζονται νέες προκλητικές ιδέες διευρύνοντας το φάσμα της γνώσης που προκύπτει από ένα συνέδριο (όπως κάναμε πριν μερικά χρόνια όταν εξετάσαμε σε συγκεκριμένη συνεδρίαση τις δυνατότητες να αξιοποιηθούν δυνητικά πεδία συνεργασίας με την Τουρκία αντί για την παραδοσιακή αντιπαλότητα).

10. Και αφήνω για το τέλος την μέθοδο της «ΑΝΤΙΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ (counterfactual thinking/reasoning)» για διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων σε προηγούμενα γεγονότα (ιστορικά / κρίσεις/ κλπ), για το πώς τα πράγματα μπορεί να είχαν διαφορετική εξέλιξη. Αυτές οι αντιπαραστατικές σκέψεις/ συλλογισμοί, είναι γνωσιακές διαδικασίες που συγκρίνουν την πραγματικότητα του σήμερα όπως προέκυψε από αποφάσεις, τρόπους ενεργείας ή γεγονότα που συνέβησαν στο απώτερο ή εγγύς παρελθόν, με εναλλακτικούς τρόπους και αποφάσεις που θα μπορούσαν να είχαν αναληφθεί και τι πιθανά αποτελέσματα /επιπτώσεις/εξελίξεις δυνητικά θα μπορούσαν να υπάρξουν.

Δύο είναι οι βασικοί τύποι αντιπαραστατικών σκέψεων: ΑΝΟΔΙΚΕΣ και ΚΑΘΟΔΙΚΕΣ (upward & downward). Με την ανοδική αντιπαραστατική σκέψη εξετάζουμε τρόπους με τους οποίους τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί καλύτερα εάν γίνονταν διαφορετικές επιλογές. Ενώ με την καθοδική αντιπαραστατική σκέψη εξετάζουμε τις αποφάσεις και τις δράσεις με τις οποίες τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν εξελιχθεί χειρότερα από τον τρόπο που εξελίχθηκαν.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Κάποιοι εκ των συνεργατών μας ανησυχούν ότι δημοσιοποιώντας ευρέως τον τρόπο που εξετάζουμε τα θέματα και οργανώνουμε τις εκδηλώσεις, καθώς και τα εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποιούμε, δουλεύουμε για άλλους, που θα καρπωθούν ακούραστα τα πλεονεκτήματα της δικής μας έρευνας και εργασίας, και μάλιστα ότι επειδή ακριβώς δεν θα είναι δικό τους έργο θα τα εφαρμόσουν στρεβλά.

Η θέση μας στο ΙΝ.Α.Π. είναι ότι η γνώση πρέπει να διασπείρεται και τα θετικά της αποτελέσματα να είναι προς όφελος όλων και μάλιστα εάν κάποιοι μπορούν να την εξελίξουν ακόμη καλύτερα. Και κάθε εξελικτικό βήμα που γίνεται τελικά αφορά όλους μας και επιστρέφει σε εμάς ατομικά και συλλογικά με μεγαλύτερη και καλύτερη επίδραση.

Κι έτσι θα συνεχίσουμε, έστω και αν κάποιοι δεν αναφέρουν ποιου ήταν η αρχική ιδέα εφαρμογής.

Όλες οι αντιδράσεις:

9Peter Dennis Kapsaskis, Costas Vallis και 7 ακόμη