ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΖΗΤΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ ΠΑΡΙΣΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ -

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

Η έννοια της αυθεντικότητας και της πολιτισμικής ιδιοκτησίας είναι κεντρικής σημασίας στην πολιτιστική διπλωματία και στις διεθνείς σχέσεις, καθώς επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα έθνη και οι λαοί (ναι διαφέρουν οι δύο έννοιες) διαχειρίζονται την πολιτιστική τους κληρονομιά, την ταυτότητα και τις παραδόσεις τους. Αυτοί οι όροι σχετίζονται με την κυριαρχία πάνω στα πολιτιστικά αγαθά και την αυθεντική εκπροσώπησή τους, και μπορούν να επηρεάσουν βαθιά τις διπλωματικές σχέσεις, ιδιαίτερα όταν τίθενται ζητήματα κατάχρησης, οικειοποίησης τους από άλλους ή αποξένωσης πολιτιστικών στοιχείων.

Η αυθεντικότητα αναφέρεται στην αυθεντική έκφραση και εκπροσώπηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συνδέεται με την ιδέα ότι οι πολιτισμικές παραδόσεις, οι τέχνες, τα σύμβολα και τα έθιμα ενός λαού πρέπει να διατηρούνται και να παρουσιάζονται από τους ίδιους τους ανθρώπους που τα δημιούργησαν ή που έχουν άμεση σχέση με αυτά.

Η δε πολιτιστική ιδιοκτησία αφορά τα υλικά και άυλα πολιτιστικά και πολιτισμικά αγαθά ενός λαού, όπως τα έργα τέχνης, οι αρχαιολογικοί θησαυροί, οι παραδόσεις, η γλώσσα και οι τελετουργίες. Αυτά τα πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία θεωρούνται μέρος της ταυτότητας και της ιστορίας μιας κοινότητας ή έθνους και, συνεπώς, δικαιωματικά ανήκουν σε αυτόν τον πολιτισμό.

CULTURAL APPROPRIATION

πολιτιστική ιδιοποίηση (cultural appropriation) και πολιτισμική είναι η διαδικασία με την οποία ένας πολιτισμός, ένα κράτος ή μια ομάδα ατόμων υιοθετεί ή χρησιμοποιεί/οικειοποιείται στοιχεία από έναν άλλο πολιτισμό χωρίς να υπάρχει σεβασμός ή κατανόηση για τη σημασία τους.
Συχνά, αυτή η διαδικασία οδηγεί σε παραμορφωμένη αναπαράσταση ή εκμετάλλευση των πολιτιστικών αγαθών από άλλα κράτη (π.χ. οικειοποίηση Ελληνικών πολιτιστικών στοιχείων από Σκόπια, Τουρκία κλπ) ή από μια κυρίαρχη ομάδα που οικειοποιείται τις παραδόσεις μιας καταπιεσμένης ή μειονοτικής κουλτούρας.

Η πολιτιστική ιδιοποίηση και η αυθεντικότητα επηρεάζουν τη διεθνή διπλωματία καθώς δημιουργούν εντάσεις γύρω από την ιδιοκτησία και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το ζήτημα της αυθεντικότητας και της νόμιμης πολιτιστικής ιδιοκτησίας αναδεικνύονται έντονα σήμερα, αφού πολλές χώρες απαιτούν την επιστροφή έργων τέχνης και αρχαιοτήτων που κλάπηκαν κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας ή των πολέμων.

Τα πιο γνωστά παραδείγματα περιλαμβάνουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα (Ελγίνεια Μάρμαρα), τα οποία η Ελλάδα ζητάει να επιστραφούν από το Βρετανικό Μουσείο, η Νίκη της Σαμοθράκης, η Αφροδίτη της Μήλου, η προτομή της Νεφερτίτης, τα χρυσά αντικείμενα της Βενίν από τη Νιγηρία, ο θησαυρός του Πρίαμου, το στέμμα του Αιθίοπα αυτοκράτορα, ευρήματα από το Μάτσου Πίτσου, τα χειρόγραφα από το Μάλι, κλπ.

Πολλές χώρες προσπαθούν επίσης να διαφυλάξουν την αυθεντικότητα των παραδόσεών τους και της γλώσσας τους από παγκόσμιες τάσεις που τείνουν να ομογενοποιούν τον πολιτισμό. Οι εθνικές γλώσσες και οι τοπικές παραδόσεις θεωρούνται βασικοί παράγοντες για την πολιτιστική ταυτότητα ενός έθνους και προστατεύονται με νομικά και πολιτικά μέσα.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Η έννοια της αυθεντικότητας και της πολιτισμικής ιδιοκτησίας διαδραματίζει καίριο ρόλο στην πολιτιστική διπλωματία. Η πολιτιστική διπλωματία είναι η πρακτική με την οποία οι χώρες χρησιμοποιούν τα πολιτιστικά τους αγαθά για να βελτιώσουν τις διεθνείς σχέσεις και να οικοδομήσουν (soft power) επιρροές ήπιας ισχύος, επιχειρώντας να διατηρήσουν και να προωθήσουν τα πολιτιστικά τους στοιχεία με σεβασμό προς τις παραδόσεις και την ιστορία τους.

Σημαντικότατη για την λειτουργία αυτή είναι η αντιπροσώπευση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πολιτιστική διπλωματία μίας χώρας επικεντρώνεται στην ανάγκη διατήρησης της αυθεντικότητας της εκπροσώπησης των πολιτιστικών αγαθών της . Τα κράτη προσπαθούν να αποτρέψουν την οικειοποίηση των πολιτιστικών τους αγαθών μέσω νομικών και διπλωματικών μέσων.
Η κατοχύρωση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε παραδοσιακά σχέδια, μουσικές ή τελετές είναι ένας τρόπος προστασίας από την άδικη εκμετάλλευση από εμπορικές ή ξένες δυνάμεις αλλά δεν μπορούν οι νομικές μέθοδοι να καλύψουν όλο το εύρος των οικειοποιήσεων που παρατηρείται διεθνώς.

Το αίτημα της Ελλάδας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, για παράδειγμα, δεν βασίζεται μόνο στη νομική πτυχή (ούτε μπορεί να υποστηριχθεί μόνο νομικά), αλλά και στην έννοια της αυθεντικότητας. Τα γλυπτά αυτά αποτελούν βασικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνικού λαού.
Η επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών που έχουν λεηλατηθεί ή αποσπαστεί παράνομα είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ζητήματα στην πολιτιστική διπλωματία. Πολλά κράτη έχουν υποστεί λεηλασίες εκτός από την Ελλάδα, όπως κατά κόρον η Αίγυπτος ή η Ινδία αλλά και χώρες της Αφρικής, οι οποίες ζητούν την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών τους, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ιστορική δικαιοσύνη και αναγνώριση της πολιτισμικής τους κληρονομιάς.

Όσον αφορά την πολιτισμική ιδιοποίηση, η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει νέες προκλήσεις για την πολιτισμική ιδιοκτησία, καθώς τα σύνορα μεταξύ των πολιτισμών γίνονται όλο και πιο διαπερατά.
Παράλληλα, όμως, δημιουργούνται κίνδυνοι αλλοίωσης και εκμετάλλευσης. Η διατήρηση της αυθεντικότητας σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι δύσκολη, καθώς οι πολιτισμικές ανταλλαγές γίνονται ταχύτερες και πιο συχνές, και ο κίνδυνος ομογενοποίησης αυξάνεται.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Η αυθεντικότητα και η πολιτιστική ιδιοκτησία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την διεθνή διπλωματία. Η αναγνώριση και ο σεβασμός της πολιτισμικής κληρονομιάς ενός λαού είναι κρίσιμος παράγοντας για την οικοδόμηση θετικών σχέσεων μεταξύ των κρατών.

Παράλληλα, η καταπολέμηση της κλοπής και οικειοποίησης πολιτιστικών αγαθών και η διαχείριση των αιτημάτων για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών είναι ουσιαστικά ζητήματα που απαιτούν ευαισθησία, κατανόηση και συνεργασία μεταξύ των κρατών στην παγκόσμια σκηνή, ενισχυόμενου του ρόλου της UNESCO γι αυτό.