ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΥΛΟΣ & ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Μία από τις κορυφαίες συζητήσεις που έγιναν σε συνέδριο που είχα την τύχη να παρακολουθήσω είχε ως θέμα την Μετα-Πολίτευση, την Μετα-Δημοκρατία και τον ρόλο του Μετά-Πολίτη σε έναν αβέβαιο κόσμο.

Στην συζήτηση έγινε εκτεταμένη αναφορά στην προσέγγιση των θεμάτων με “στοχαστικά συστήματα” και με την έννοια της “μεταπολιτικής” σε μία αντιπροσωπευτική δημοκρατία και sτην έννοια της “συμπεριληπτικότητας” όπως προβλήθηκε σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα και όπως κατέληξε να αμφισβητείται μετά τις τελευταίες ευρωεκλογές (ακόμη και σε χώρες εξόχως δημοκρατικές και συμπεριληπτικές όπως η Σουηδία).

Εξαιρετική συζήτηση που μου δίνει την ευκαιρία να αναφερθώ στον προκλητικό συνδυασμό “στοχαστικών συστημάτων” και της “μεταπολιτικής” σε Ελλάδα και Ευρώπη, ένα πολύ ενδιαφέρον και πολυσύνθετο θέμα και οπωσδήποτε σημαντικό για την Αντιπροσωπευτική Δημοκρατίας μας.

1. Τα “στοχαστικά συστήματα” είναι μοντέλα που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση φαινομένων με τυχαία στοιχεία ή αβεβαιότητα. Σε επίπεδο κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών, τέτοια συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μελετηθούν απρόβλεπτες εξελίξεις, όπως είναι οι πολιτικές, οικονομικές κρίσεις, οι κοινωνικές διαμαρτυρίες και οι αλλαγές στην εκλογική συμπεριφορά.
Στην περίπτωση της Ελλάδας και της Ευρώπης, τέτοιες προσεγγίσεις μπορεί να βοηθήσουν στην κατανόηση των συνεπειών της κρίσης χρέους ή των αντιδράσεων που προκαλούν πολιτικές όπως π.χ. η λιτότητα, τα μνημόνια, οι σημερινές κρίσεις του δημογραφικού και της μετανάστευσης κλπ.

2. Η έννοια της “μεταπολιτικής” αναφέρεται σε μια μετεξέλιξη της πολιτικής, όπου οι ιδεολογικές διαφορές παραμερίζονται υπέρ πιο τεχνοκρατικών και περιστασιακών/διαχειριστικών /διοικητικών λύσεων. Έμφαση δίνεται στη διαχείριση και την αποτελεσματικότητα των αριθμών παρά στην ιδεολογική αντιπαράθεση επί κοινωνικών πολιτικών.

3. Η σύνδεση με τα στοχαστικά συστήματα είναι ότι, σε μια κοινωνία όπου η αβεβαιότητα είναι κεντρική (όπως π.χ. σε περίοδο πολιτικής είτε οικονομικής κρίσης, κοινωνικής κρίσης,), είναι επιτακτική η ανάγκη για λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων βασισμένων σε δεδομένα και στατιστικές για προβλέψεις (forecasting).
Η χρήση στοχαστικών μοντέλων στη μεταπολιτική μπορεί να προσφέρει εργαλεία πρόβλεψης για να μετριαστούν οι συνέπειες αυτών των αβεβαιοτήτων. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, η ανάλυση των οικονομικών ρίσκων με στοχαστικά μοντέλα θα μπορούσε να βοηθήσει στη λήψη μέτρων που θα μειώσουν το κόστος της κρίσης για τους πολίτες. Παράλληλα, στην Ευρώπη, η διαχείριση του μεταναστευτικού προβλήματος θα μπορούσε να ωφεληθεί από προβλέψεις που βασίζονται σε στοχαστικά μοντέλα για τις μεταναστευτικές ροές.

4. Η μεταπολιτική στην Ευρώπη και την Ελλάδα συχνά επιδιώκει να ακολουθήσει "απολιτικές" πρακτικές, με έμφαση σε μία αποτελεσματικότητα που επικαλείται επιλεκτικά αριθμούς για αυτο-επιβεβαίωση της, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό της συμμετοχής του πολίτη και αποκλεισμό του συχνά από την δημόσια διαβούλευση.
Αυτό μπορεί να ενισχυθεί με τη εφαρμογή στοχαστικών προσεγγίσεων, που παρουσιάζουν τα δεδομένα ως αντικειμενικά και ανεξάρτητα από πολιτικές ιδεολογίες. Όμως, αυτό εγκυμονεί κινδύνους, καθώς η ερμηνεία των αποτελεσμάτων δεν είναι ποτέ εντελώς ουδέτερη και υπάρχει πάντα το ζήτημα του ποιος θέτει τις παραμέτρους.

5. Επίσης εγγενώς η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία περιορίζει την συμμετοχή του πολίτη στις δημοκρατικές διαδικασίες και τον αποκλείει από την αμεσότητα της δημόσιας διαβούλευσης ακόμη και σε περιφερειακό επίπεδο (παρά τις διακηρύξεις περί δημοψηφισμάτων κλπ, που ποτέ δεν έχουν γίνει στην χώρα μας σε περιφερειακό επίπεδο).

6. Η έννοια της “συμπεριληπτικότητας (inclusiveness)” αναφέρεται στην προσπάθεια δημιουργίας μιας κοινωνίας ή κοινότητας όπου κάθε άτομο, ανεξάρτητα από τα χαρακτηριστικά του (όπως η κοινωνική, οικονομική, εθνοτική καταγωγή, η θρησκεία, το φύλο, η σεξουαλικότητα ή η αναπηρία), εκτός από ίσα δικαιώματα έχει και ίσες ευκαιρίες για να συμμετέχει και να εκφράζεται στην δημόσια διαβούλευση.

Πρόκειται για μια διαδικασία που στοχεύει στη μείωση των ανισοτήτων και στην εξασφάλιση της πρόσβασης όλων σε υπηρεσίες, δικαιώματα, και δυνατότητες, μη αφιστάμενων όμως από τις υποχρεώσεις και την κοινωνική εναρμόνιση (τις σημαντικότερες ευθύνες όλων, που η έλλειψή τους υπονομεύει την πολιτική της συμπεριληπτικότητας).

7. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά ζητήματα και προκλήσεις όσον αφορά τη δημόσια διαβούλευση αλλά και την τελική έκφραση των δημοκρατικών δικαιωμάτων που είναι η ψήφος
Οι κοινωνικές ανισότητες, όπως η έλλειψη ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ του πολίτη, η έλλειψη εκπαίδευσης, η φτώχεια, οι κοινωνικές διακρίσεις, η ανασφάλεια, η προβληματική δικαιοσύνη κ.α. μπορούν να περιορίσουν ή και να αποκλείσουν ακόμη την δυνατότητα μεγάλου αριθμού πολιτών να συμμετάσχουν στις διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης, με αποτέλεσμα να αγνοηθούν ή να υποεκπροσωπηθούν.

Υπάρχουν επίσης πολιτισμικά και γλωσσικά εμπόδια που κωλύουν σημαντικά την συμμετοχή των πολιτών στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Άτομα που δεν γνωρίζουν καλά την γλώσσα στην οποία γίνεται η διαβούλευση ή δεν είναι εξοικειωμένα με πολιτισμικά στοιχεία και με τις σχετικές διαδικασίες, ενδέχεται να μην είναι σε θέση να συμμετάσχουν ισότιμα.

8. Αν και η ψηφιακή τεχνολογία σήμερα μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες άμεσης ενημέρωσης και συμμετοχής των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες, πολλοί πολίτες αισθάνονται ότι η συμμετοχή τους στη δημόσια διαβούλευση δεν έχει πραγματικό αντίκτυπο, ειδικά εάν οι ψηφιακές διαδικασίες είναι περιορισμένες (ή καθόλου όπως συμβαίνει στις εκλογές), οι επιλογές αποφάσεων είναι συχνά προαποφασισμένες και η διαβούλευση γίνεται καθαρά για λόγους "δημοκρατικού άλλοθι" (όπως π.χ. έγινε με τους τοπικούς πολεοδομικούς σχεδιασμούς και το χωροταξικό).
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αδιαφορία και αποχή των πολιτών από τη διαδικασία.
Επίσης η αδυναμία πρόσβασης των πολιτών σε μη φιλικές στον χρήστη τεχνολογίες, οξύνει την άνιση συμμετοχή αλλά και την αποχή των πολιτών.

9. Σημαντικότατο ρόλο και πολύτιμο δημοκρατικό λειτούργημα στην κατά το δυνατόν αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών (ώστε να έχουν γνώση και υπευθυνότητα στην συμμετοχική τους δυνατότητα) έχουν και τα ΜΜΕ, παρά τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να ελέγξουν (επιλέξουν/περιορίσουν/στρεβλώσουν/αποκλείσουν) την ενημέρωση τους κατά πως τις συμφέρει κομματικά.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

10. Συνολικά, τα στοχαστικά συστήματα και η μεταπολιτική μπορούν να συνεργαστούν για την καλύτερη κατανόηση και διαχείριση κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων.
Όμως, αυτός ο συνδυασμός, μαζί με τις αδυναμίες άμεσης συμμετοχής των πολιτών που έχει η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, και τις αδυναμίες της συμπεριληπτικότητας, τείνει να υποτιμάει και να αποκλείει ακόμη την συμμετοχή των πολιτών από την δημόσια διαβούλευση και να μειώνει την σημασία των ιδεολογικών συγκρούσεων (σε ισοπεδωτικό επίπεδο όπως διαπιστώνουμε συχνά) στη δημοκρατική διαδικασία.

11. Τα δεδομένα, τα μοντέλα και οι απλές διαχειριστικές λογικές μπορεί να είναι χρήσιμα, αλλά οφείλουμε να το φωνάζουμε και να το ενισχύουμε με κάθε τρόπο και πρακτική, ότι η πολιτική παραμένει μια δραστηριότητα με κοινωνικό και ηθικό περιεχόμενο.
Δεν μπορεί να αναχθεί μονόπλευρα σε αριθμούς και στατιστικές. Και ότι αφορά τους πολίτες και την κοινωνία ολόκληρη και όχι μία μεσσιανικού τύπου πολιτική/κυβερνητική/κρατική ελιτ.

12. Χρειάζεται συνεχή προσπάθεια για την υπέρβαση των εμποδίων που περιορίζουν τη συμμετοχή.
Απαιτείται η διασφάλιση της καλής και διαφανούς ενημέρωσης των πολιτών και οι χρηστικά αποτελεσματικές διαδικασίες για να διευρύνεται όλο και περισσότερο η συμμετοχή τους (ατομικά είτε οργανωμένα) στην δημόσια δημοκρατική διαβούλευση επί των αποφάσεων που αφορούν την ζωή τους όλη.